Marian Stanisław Chodacki, znany także pod pseudonimem „Maracz”, był postacią niezwykłej wagi w historii Polski. Urodził się 15 lipca 1898 roku w Nowym Sączu i od wczesnych lat swojego życia wykazywał niezwykłe zdolności przywódcze i intelektualne.
W trakcie swojej kariery wojskowej osiągnął tytuł majora dyplomowanego piechoty Wojska Polskiego, co stanowiło wyraz jego zaangażowania oraz kompetencji w dziedzinie militarnej. Jako polski dyplomata, Chodacki odegrał istotną rolę w kształtowaniu stosunków międzynarodowych naszego kraju.
Znany przede wszystkim jako Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1936–1939, Chodacki miał za zadanie reprezentowanie Polski w trudnym okresie historycznym. Po zakończeniu II wojny światowej, w latach 1949–1951, pełnił funkcję dyrektora wykonawczego Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, co dowodzi jego zaangażowania w pielęgnowanie polskiego dziedzictwa oraz historycznej pamięci.
Marian Chodacki zmarł 26 czerwca 1975 roku w Nowym Jorku, pozostawiając po sobie bogate dziedzictwo, które wciąż inspiruje współczesne pokolenia Polaków.
Młodość i służba wojskowa
Marian Chodacki był synem Juliusza i Marii z Raczyńskich. Po ukończeniu studiów prawniczych na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1912–1914 angażował się w działalność Związku Strzeleckiego. Jego wojskowa kariera rozpoczęła się w służbie w Legionach oraz w Wojsku Polskim.
W dniu 1 czerwca 1921 roku pełnił ważną rolę w Najwyższej Komisji Opiniującej, będąc jednocześnie oficerem macierzystym 34 pułku piechoty z Białej Podlaskiej. Dnia 3 maja 1922 roku został zweryfikowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 czerwca 1919, zajmując 168. lokatę w korpusie oficerów piechoty.
W latach 1922–1924 był słuchaczem Kursu Normalnego w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, co przyczyniło się do jego dalszej kariery oficerskiej. Dnia 31 marca 1924 roku awansował na stopień kapitana ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1923 roku, zajmując 131. lokatę w tym korpusie. Po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, 1 października 1924 roku został przeniesiony do Oddziału II Sztabu Generalnego w Warszawie.
Pomimo służby sztabowej, pozostał oficerem nadetatowym w 21 pułku piechoty w Warszawie. W latach 1927-1931 sprawował urząd attaché wojskowego w Finlandii i Szwecji. Następnie, z dniem 1 listopada 1931 roku, został przydzielony do 67 pułku piechoty w Brodnicy, gdzie miał okazję zdobywać cenne doświadczenie dowódcze w roli dowódcy kompanii strzeleckiej.
W dniu 10 grudnia 1932 roku przeniesiono go do dyspozycji Ministra Spraw Zagranicznych na okres sześciu miesięcy. Z dniem 30 czerwca 1933 roku przeszedł do rezerwy, a jego przeniesienie dotyczyło zmiany z 21 pułku piechoty do 30 pułku piechoty z siedzibą w Warszawie. Ostatecznie, 12 marca 1939 roku uzyskał awans na majora rezerwy, z datą starszeństwa ustaloną na 19 marca 1939 roku.
Służba w MSZ i Komisariacie Generalnym RP
W Ministerstwie Spraw Zagranicznych Marian Chodacki objął ważne stanowisko radcy ministerialnego w Departamencie Politycznym. Dnia 24 października 1935 roku został mianowany radcą legacyjnym, co wiązało się z pełnieniem funkcji chargé d’affaires w poselstwie Rzeczypospolitej Polskiej w Czechosłowacji. Cieszył się on ogromnym zaufaniem ministra Józefa Becka, który dostrzegał w nim najlepszego polityka spośród oficerów przeniesionych z Wojska Polskiego do służby dyplomatycznej.
30 grudnia 1936 roku Chodacki objął pozycję Komisarza Generalnego RP w Wolnym Mieście Gdańsku. W trakcie swej kadencji uzyskał rangę ministra pełnomocnego oraz posła nadzwyczajnego. Jego zdecydowana postawa przyczyniła się do zjednoczenia skłóconych organizacji polonijnych działających w Gdańsku. Polityka wobec władz Wolnego Miasta nie zmieniła się, pozostając wciąż naznaczona oporem wobec narastającej nazyfikacji tego regionu.
Jako Komisarz, Chodacki regularnie interweniował w obronie Polaków, których życie i zdrowie stawało się coraz bardziej zagrożone w obliczu rosnącej wrogości ze strony niemieckich władz. Jego działanie przyczyniło się do nasilenia pracy wywiadowczej w Komisariacie, gdzie pracownicy skrupulatnie zbierali informacje na temat przygotowań wojennych w Wolnym Mieście.
Jeszcze w sierpniu 1939 roku, zgodnie z przyjętą praktyką, wizytował pancernik „Schleswig-Holstein”, co miało miejsce tuż przed wybuchem II wojny światowej. Jednak już 1 września tego samego roku Marian Chodacki, wraz z innymi pracownikami Komisariatu, został aresztowany przez Niemców. Na skutek protestów, w tym również ze strony Wysokiego Komisarza Ligi Narodów Carla Jakoba Burckhardta, Niemcy 5 września 1939 roku zmuszeni byli wywieźć Chodackiego oraz część pracowników Komisariatu na granicę z Litwą, gdzie ich wypuszczono.
II wojna światowa i okres powojenny
W okresie II wojny światowej Marian Chodacki był aktywnym żołnierzem w ramach Polskich Sił Zbrojnych, które działały we Francji oraz Wielkiej Brytanii. Po pewnym czasie został przeniesiony do konsulatu RP w Nowym Jorku, a od 1 września 1943 roku objął kierownictwo tajnej placówki wywiadu Estezet, gdzie posiadał tytuł ministra pełnomocnego. Pełniąc tę funkcję, z powodzeniem reprezentował interesy Polski na arenie międzynarodowej.
W latach 1944–1945 Chodacki jednocześnie pełnił rolę polskiego oficera łącznikowego przy amerykańskiej służbie wywiadowczej Office of Strategic Services, co świadczy o jego znaczącym wkładzie w działania wywiadowcze w tym trudnym czasie. Po zakończeniu wojny osiedlił się w Nowym Jorku, gdzie związał się z Instytutem Józefa Piłsudskiego w Ameryce. W latach 1949–1951 zajmował tam stanowisko dyrektora wykonawczego, przyczyniając się do promocji polskiej historii oraz kultury.
Jego pamięć jest uhonorowana symbolicznie na warszawskim cmentarzu Powązkowskim, gdzie znajduje się grób, będący miejscem refleksji dla tych, którzy pragną oddać hołd jego życiu i osiągnięciom. Kwatera, w której spoczywa, nosi oznaczenie J-3-12.
Upamiętnienie
W 2019 roku ppłk Marian Chodacki zyskał wyjątkowe uznanie, stając się patronem Centrum Kształcenia SWW.
Na mocy decyzji Ministra Obrony Narodowej nr 491 z dnia 11 marca 2019 roku, Marian Chodacki został pośmiertnie awansowany do stopnia podpułkownika.
Ordery i odznaczenia
Marian Chodacki, jako wybitna postać w historii, wyróżniał się licznymi odznaczeniami, które doceniły jego odwagę oraz poświęcenie. Wśród jego zasług znajdują się:
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921),
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1939),
- Krzyż Walecznych (otrzymany trzykrotnie, w tym po raz drugi i trzeci w 1921),
- Medal Niepodległości (13 września 1933),
- Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1931),
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi,
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
- Komandor Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia, 1936),
- Komandor Orderu Krzyża Orła (Estonia, 1935),
- Komandor Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, 1937),
- Komandor Orderu Sławy (Tunezja),
- Kawaler Orderu Miecza 1 klasy (Szwecja),
- Kawaler Orderu Białej Róży Finlandii 1 klasy (Finlandia, 1932),
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja),
- Kawaler Orderu Gwiazdy Polarnej 1 klasy (Szwecja, 1934),
- Kawaler Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, 1930),
- Krzyż “Skyddskår’u” (Finlandia, 1931).
Te liczne odznaczenia świadczą o jego wielkim wkładzie w służbę dla kraju i międzynarodowe uznanie jego wysiłków.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Leopold Toruń | Wilhelm Kasprzykiewicz | Rudolf Rosenberg-Łaszkiewicz | Roman Kawecki | Aureli Turski | Emil Gruszecki | Bolesław Antoń | Jan Ogrodnik | Henryk Wierusz-Kowalski | Stanisław Obiorek | Marian Przybylski | Jerzy Iszkowski | Władysław Salamon | Klemens Konstanty Gucwa | Otton Grosser | Edward Łabno | Jan Zygmunt Berek | Feliks Aleksander Langenfeld | Mieczysław Pękala | Mieczysław WyszkowskiOceń: Marian Chodacki