Tadeusz Dobrowolski

---

Życiorys

Urodziny Tadeusza Dobrowolskiego miały miejsce 17 sierpnia 1899 roku w Nowym Sączu. Pochodził z rodziny, w której ojciec, Piotr, był urzędnikiem kolejowym, a matka, Helena, była ze Świerzbów. Jego młodszy brat, Henryk Dobrowolski (1904–1985), był uznawanym historykiem sztuki i pełnił funkcję prezydenta Krakowa w latach 1947–1950, a także zasiadał w Krajowej Radzie Narodowej oraz w Sejmie Ustawodawczym. Tadeusz był także blisko spokrewniony z Kazimierzem Dobrowolskim (1894–1987), który jako etnolog i socjolog był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz członkiem Polskiej Akademii Nauk, a także twórcą fundamentalnych metod w badaniach socjologicznych. Tadeusz udał się do klasycznego gimnazjum w Nowym Sączu, a już w 1917 roku rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Tam uczęszczał na zajęcia malarskie prowadzone przez Józefa Mehoffera, zdobywając nagrody za swoje prace.

W trakcie I wojny światowej odbył służbę wojskową w 1 pułku strzelców pieszych, a później w 5 pułku piechoty Legionów. Jako żołnierz brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku.

Okres międzywojenny

W latach 1920–1922 uczestniczył w ćwiczeniach z zakresu muzeologii pod kierunkiem Feliksa Koperę, dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie. W styczniu 1922 roku zdał egzamin nauczycielski na Uniwersytecie Jagiellońskim, co uprawniało go do nauczania w szkołach średnich. Na podstawie rozprawy naukowej Thorwaldsen i rzeźba epoki pierwszego cesarstwa w Polsce, uzyskał 4 maja 1923 roku tytuł doktora filozofii w dziedzinie historii sztuki. W październiku 1922 roku objął stanowisko urzędnika w Oddziale Sztuki i Kultury Województwa Krakowskiego. Połączenie pracy zawodowej z pasją twórczą przyniosło mu wiele publikacji naukowych w sprawozdaniach z posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności oraz w czasopiśmie „Przemysł, Rzemiosło i Sztuka”.

W 1925 roku, po ogłoszeniu konkursu na dyrektora Muzeum Miejskiego przez Magistrat w Bydgoszczy, jego kandydatura została pozytywnie oceniona przez profesorów takich jak ks. Szczęsny Dettloff, Feliks Kopera, Jerzy Mycielski, Julian Pagaczewski oraz Stanisław Tomkowicz. W rezultacie, w kwietniu 1925 roku Tadeusz zostaje dyrektorem Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy. W listopadzie tego samego roku brał udział w organizacji bydgosko-poznańskiego ugrupowania artystycznego „Plastyka”, a jego czas w Bydgoszczy zaowocował licznymi pracami dotyczącymi lokalnych zabytków, w tym sakralnych. Wkrótce jednak poszukiwał nowej posady.

W 1927 roku przeniósł się do Katowic, gdzie objął rolę dyrektora Muzeum Śląskiego oraz zyskał stanowisko konserwatora okręgowego w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim, co odpowiada obecnemu wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków. Na Górnym Śląsku znacząco rozwijał muzea, wzbogacając je w dzieła sztuki, w tym regionalne oraz cenne malarstwo polskie XIX i XX wieku. Udało mu się także utworzyć osiem nowych działów. Współpracował z naukowcami, księżmi oraz kolekcjonerami, co przyczyniło się do wzbogacenia kolekcji Muzeum Śląskiego w Katowicach. Dodatkowo, jednocześnie z tej pracy pełnił rolę docenta na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uczył historii sztuki średniowiecznej, muzeologii i konserwacji zabytków.

W latach trzydziestych odbył podróże naukowe do wielu krajów europejskich, a w 1936 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Jagiellońskim z historii sztuki średniowiecznej oraz muzeologii i konserwacji zabytków.

II wojna światowa

6 listopada 1939 roku Tadeusz Dobrowolski został aresztowany przez Niemców w Krakowie w ramach akcji Sonderaktion Krakau, a jego los tak jak innych pracowników naukowych był bardzo trudny – przebywał w więzieniach w Krakowie, Wrocławiu i obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen od listopada 1939 do lutego 1940 roku. Po powrocie do Krakowa odczuwał poważne problemy zdrowotne, w tym zmiany w płucach oraz ogólne wyniszczenie organizmu. Dodatkowo, podczas jego pobytu w obozie skonfiskowane zostały jego mieszkanie, cenny dorobek naukowy oraz biblioteka.

Do 1942 roku Tadeusz zarabiał na życie, malując portrety, a następnie pracował jako ekspert do spraw sztuki w Sądzie Apelacyjnym oraz pełnił rolę kierownika fabryki farb i lakierów. Równocześnie wykładał historię sztuki na tajnym Wydziale Filozoficznym UJ.

Okres powojenny

Po zakończeniu II wojny światowej powrócił na Uniwersytet Jagielloński jako docent, a później profesor nadzwyczajny (1949) oraz profesor zwyczajny (1954), prowadząc wykłady z historii sztuki polskiej od XV do XIX wieku, sztuki Śląska, sztuki Krakowa oraz teorii sztuki (1945–1969). W latach 1949–1951 pełnił rolę kierownika Katedry Historii i Teorii Sztuki, a później był kierownikiem Katedry Historii Nowoczesnej aż do 1969 roku.

W latach 1950–1956 był dyrektorem Muzeum Narodowego w Krakowie, gdzie zainicjował generalny remont Domu Jana Matejki w Krakowie (1953) oraz reorganizację Muzeum Czartoryskich oraz remont pierwszego piętra Sukiennic. Jego działalność w Państwowym Instytucie Sztuki w Warszawie również przyniosła korzyści dla lokalnej sztuki.

Do najważniejszych jego osiągnięć w Polsce Ludowej należy pierwsza pełna monografia kultury i sztuki Krakowa oraz redakcja polskiej monografii historii sztuki z syntezami dla malarstwa polskiego. Zajął się również analizą twórczości rzeźbiarskiej Antonina Canovy oraz Bertela Thorvaldsena, a także kompleksową syntezą historii sztuki polskiej od czasów najdawniejszych do współczesności. W latach 1964–1984 był redaktorem „Folia Historiae Artium”, gdzie publikował swoje prace na temat historii sztuki.

Tadeusz Dobrowolski był członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk od 1928 roku, a od 1950 roku także członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności oraz prezesem Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Sztuki w Krakowie. W latach 1961–1968 pełnił także funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.

Był wybitnym znawcą sztuki polskiej, jego szczególne zainteresowania obejmowały sztukę śląskiego malarstwa ściennego oraz sztalugowego do początków XV wieku, rzeźbę i malarstwo gotyckie na Śląsku, drewniane kościoły, a także sztukę ludową i portretową. Od 1925 roku żonaty był z Agnieszką Łucją Marią z Łada-Bieńkowskich, znaną muzeolog, córką profesora archeologii klasycznej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Małżonkowie wspólnie opublikowali pracę na temat śląskiego stroju ludowego, a ich publikacja to „Strój, haft i koronka w województwie śląskim” (1936).

Tadeusz Dobrowolski zmarł 7 marca 1984 roku w Krakowie, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się w grobowcu rodziny Łada-Bieńkowskich na cmentarzu Rakowickim (kwatera Pas 15).

Wybrane publikacje

Poniżej przedstawiamy wybrane publikacje Tadeusza Dobrowolskiego, które odzwierciedlają jego szerokie zainteresowania oraz wkład w polską sztukę i kulturę:

• Rzeźba epoki pierwszego Cesarstwa w Polsce (1922),
• Studja nad średniowiecznem malarstwem ściennem w Polsce (1927),
• Dwa późnogotyckie zabytki bydgoskie (1927),
• Obrazy z życia i męki Pańskiej (1929),
• Śląska rzeźba ludowa w drzewie (1930),
• Gotyckie malowidła ścienne w kościele parafialnym w Chełmnie na Pomorzu (1933),
• Sztuka województwa śląskiego (1933),
• Strój, haft i koronka w województwie śląskim (1936),
• Śląskie malarstwo ścienne i sztalugowe do początku XV wieku (1936),
• Rzeźba i malarstwo gotyckie w województwie śląskim (1937),
• Muzealnictwo (1948, redaktor),
• Polskie malarstwo portretowe (1948),
• Sztuka na Śląsku (1948),
• Uwagi o średniowiecznej kulturze artystycznej Śląska (1948),
• Sztuka Krakowa (1950),
• Wit Stwosz. Ołtarz krakowski (1951),
• O twórczości malarskiej Piotra Michałowskiego (1956),
• Nowoczesne malarstwo polskie, tom I (1957),
• Nowoczesne malarstwo polskie, tom II (1960),
• Nowoczesne malarstwo polskie, tom III (1964),
• Sztuka Młodej Polski (1963),
• Historia sztuki polskiej w zarysie (1965, 3 tomy, redaktor),
• Rzeźba neoklasyczna i romantyczna w Polsce (1974),
• Sztuka polska (1974),
• Malarstwo polskie ostatnich dwustu lat (1976).

Ordery i odznaczenia

Tadeusz Dobrowolski był wyróżniającą się postacią, uhonorowaną wieloma odznaczeniami, które podkreślają jego znaczenie oraz wkład w życie publiczne.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (28 września 1954),
• Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936),
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955),
• Medal im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk (1972).

Nagrody

Tadeusz Dobrowolski, znany ze swojej bogatej działalności w sferze nauki, otrzymał szereg wyróżnień, które podkreślają jego znaczący wkład w różne dziedziny. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego najważniejszych nagród:

• nagroda Polskiej Akademii Umiejętności (1950),
• nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za zasługi naukowe w dziedzinie muzealnictwa w minionym dziesięcioleciu (1955),
• nagroda miasta Krakowa za zasługi w dziedzinie konserwacji zabytków (1961),
• nagroda Państwowa II stopnia za pracę pt. Nowoczesne malarstwo polskie (1764–1939) (1957–1964: 3 tomy),
• nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) w zakresie nauk społecznych (1966),
• nagroda Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego za badania naukowe.

Jego osiągnięcia stanowią inspirację dla wielu badaczy oraz miłośników sztuki, a zdobyte nagrody są dowodem na jego niezwykłą pasję i zaangażowanie w promowanie kultury i nauki.

---

Oceń: Tadeusz Dobrowolski

---