Kazimierz Dobrowolski (socjolog)

---

Życiorys

Kazimierz Dobrowolski był wybitnym socjologiem, a jego edukacja rozpoczęła się w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1912–1914, a także na Uniwersytecie Wiedeńskim w latach 1915–1916. Jego intensywne dążenie do wiedzy zaowocowało obroną doktoratu w 1919 roku. Dobrowolski kształcił się również na paryskiej Sorbonie w zakresie socjologii i antropogeografii w 1925 roku oraz w London School of Economics, gdzie zdobywał wiedzę z antropologii społecznej w 1934 roku.

W latach 1920–1935 pracował w Bibliotece Jagiellońskiej, co stanowiło ważny etap jego kariery. W 1932 roku uzyskał habilitację, a w 1935 roku został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie prowadził wykłady z zakresu socjologii oraz etnologii. Niestety, jego kariera została przerwana w 1939 roku, kiedy to w wyniku hitlerowskiej Sonderaktion Krakau został aresztowany wraz z 183 innymi krakowskimi uczonymi. Po pobycie w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, gdzie był przetrzymywany, wrócił do Krakowa 8 lutego 1940 roku i stał się częścią tajnego nauczania na uniwersytecie.

Po wojnie Dobrowolski wznowił pracę na uczelni, a w 1946 roku został mianowany profesorem zwyczajnym. Na emeryturę przeszedł w 1965 roku. W 1962 roku stał się członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, a od 1969 roku był członkiem rzeczywistym tej instytucji. Pełnił również funkcję honorowego przewodniczącego Komisji Socjologicznej Oddziału PAN w Krakowie.

W licznych organizacjach, do których należał, znalazł się także Instytut Zachodni w Poznaniu, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze oraz Węgierskie Towarzystwo Etnograficzne. Dobrowolski aktywnie angażował się w ruch walki z alkoholizmem oraz organizował Wyższą Szkołę Nauk Społecznych Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych w Krakowie, którą zarządzał w latach 1946–1950.

Za swoje zasługi otrzymał wiele wysokich odznaczeń, w tym doktorat honoris causa Uniwersytetu Jana Amosa Komeńskiego w Bratysławie w 1965 roku, Krzyż Kawalerski i Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej oraz Medal Uniwersytetu Jagiellońskiego „Merentibus”. W 1920 roku aktywnie uczestniczył w pracach Komitetu Plebiscytowego Spisko-Orawskiego w Nowym Targu. W 1984 roku uhonorowano go Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Kazimierz Dobrowolski zmarł i został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie, w sektorze SC 12, rządzie C, grobie 6, co świadczy o jego trwałym dziedzictwie oraz wpływie na rozwój socjologii w Polsce.

Metoda integralna

Metoda integralna, znana również jako podejście integralne czy metoda genetyczno-integralna, to koncepcja metodologiczna opracowana przez Kazimierza Dobrowolskiego. W swoim podejściu, akademik ten krytykował fragmentaryzację oraz nadmierną specjalizację w naukach społecznych, wskazując na istotną potrzebę zastosowania holistycznego podejścia w badaniach.

Dobrowolski podkreślał, że istotnym elementem badań powinno być łączenie i porównywanie wyników uzyskanych różnymi technikami i metodami badawczymi. Skupiając się na analizie zjawisk społecznych, naukowcy powinni zwrócić szczególną uwagę na ich funkcjonalne powiązania oraz tzw. podłoże historyczne.

Podłoże historyczne jest definiowane jako zespół czynników demograficznych, ekonomicznych, geograficznych, kulturowych, politycznych, technicznych oraz psychicznych. Uwzględnienie tak różnorodnych aspektów pozwala na lepsze zrozumienie nie tylko obecnych zjawisk społecznych, ale również na zdobycie wiedzy o dawnych stanach społeczeństwa.

Metoda integralna odegrała kluczową rolę w rozwoju badań historyczno-terenowych, umożliwiając naukowcom szersze spojrzenie na analizowane problemy społeczne.

Badania historyczno-terenowe

Badania historyczno-terenowe miały na celu zintegrowanie perspektywy historycznej oraz socjologicznej, co umożliwiło ich analizy na podstawie metody integralnej autorstwa Dobrowolskiego. Dzięki tej metodzie, badania socjologiczne uzyskały wsparcie w postaci informacji zaczerpniętych z badania historycznego tła, które jest niezbędne do zrozumienia współczesnych zjawisk społecznych.

Jednym z kluczowych zagadnień były tzw. przeżytki, czyli pozostałości po dawnych epokach, które obejmowały m.in. formy własności ziemskiej, tradycje czy narzędzia pracy. Te elementy stanowią istotny kontekst, który historycy mogą uwzględnić w swoich badaniach.

Badania historyczno-terenowe integrują również aspekty pamięci społecznej, co oznacza, że badacze nie tylko analizują źródła archiwalne, lecz także podejmują próby zgłębienia tzw. „materialnych pomników źródłowych”, takich jak narzędzia czy wyposażenie wnętrz. Dzięki takim badaniom naukowcy mają szansę zweryfikować i rozszerzyć swoją wiedzę o różnorodnych aspektach przeszłych epok oraz wypełnić ewentualne luki w dostępnych materiałach źródłowych.

W zgodzie z zasadami metody integralnej, Dobrowolski kładł duży nacisk na użycie bogatej gamy technik badawczych. W swoich badaniach proponował wykorzystywanie takich metod jak wywiady, ankiety oraz obserwacja, co zwiększało rzetelność analiz.

Koncepcja badań historyczno-terenowych zyskała na znaczeniu w oparciu o przedwojenne badania osadnictwa ludowego, szczególnie w regionach Karpat oraz Podhala. Po zakończeniu II wojny światowej, metodologia ta została zaadoptowana do analizy przeżytków pańszczyźnianych w malopolskich wsiach, poszerzając scope badawczy w tym obszarze.

Publikacje

Książki

Oto zestawienie publikacji autorstwa Kazimierza Dobrowolskiego, które stanowią ważny wkład w dziedzinie socjologii i badań nad kulturą:

• Dzieje kultu św. Floriana w Polsce do połowy XVI wieku, wydana w 1923 roku,
• Wróżda i pojednanie w sądownictwie polskich wsi beskidowych XVI i XVII w., opublikowana w 1924 roku,
• Studia nad kulturą naukową w Polsce do schyłku XVI stulecia, z 1933 roku,
• Włościańskie rozporządzenie ostatniej woli na Podhalu w XVII i XVIII wieku, również z 1933 roku,
• Najstarsze osadnictwo Podhala, wydane w 1935 roku,
• Studia nad życiem społecznym i kulturą, opublikowane w 1966 roku,
• Studia z pogranicza historii i socjologii, z 1967 roku,
• Studia podhalańskie, zawarte w monografii Pasterstwo Tatr polskich i Podhala z 1970 roku,
• Teoria procesów żywiołowych w zarysie, opublikowana w 1973 roku.

Artykuły

Wśród artykułów, które przyciągają uwagę, znajduje się:

• Studia nad teorią kultury ludowej, opublikowane w czasopiśmie „Etnografia Polska”, tom 4.

---

Oceń: Kazimierz Dobrowolski (socjolog)

---