Feliks Kreutz

---

Życiorys

Feliks Kreutz, wybitny naukowiec, ukończył studia z zakresu mineralogii na Uniwersytecie Lwowskim, a także ciążąc na chemii, geologii i mineralogii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Następnie, aby poszerzyć swoją wiedzę, odbył studia uzupełniające w stolicy Austrii, Wiedniu. W trakcie swojej kariery był uczniem znakomitego Alojzego Altha. Od 1870 roku pełnił funkcję profesora nadzwyczajnego oraz kierował Katedrą Mineralogii na Uniwersytecie Lwowskim. W 1873 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, a w latach 1874-1875 pełnił urząd dziekana Wydziału Filozoficznego.

W 1887 roku objął Katedrę Mineralogii na Uniwersytecie Jagiellońskim i był rektorem tej uczelni w latach 1898-1899, jak również dziekanem Wydziału Filozoficznego w latach 1900-1901. Od 1887 roku był członkiem korespondentem Akademii Umiejętności, a od 1888 roku stał się jej członkiem czynnym. W latach 1870-1887 pełnił rolę dyrektora Muzeum Mineralogicznego we Lwowie, gdzie zebrał bogate zbiory mineralogiczne, petrograficzne i geologiczne.

Warto podkreślić, że Feliks Kreutz był jednym z założycieli oraz prezesem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika we Lwowie, które powstało wspólnie z Bronisławem Radziszewskim oraz Julianem Niedźwiedzkim w 1873 roku. W swojej pracy naukowej zajmował się różnorodnymi dziedzinami, takimi jak krystalografia, petrogeneza, krystalofizyka, geologia regionalna oraz sejsmologia. Był pionierem nowoczesnych badań mikroskopowych w mineralogii, które wykładał jako profesor, w tym na Uniwersytecie Lwowskim. Oprócz tego, współpracował z m.in. Julianem Niedźwiedzkim w zakresie redakcji Atlasu geologicznego Galicji, a także aktywnie uczestniczył w pracach Komisji Fizjograficznej Akademii Umiejętności.

Przykry los zmusił go do wystąpienia na przedwczesną emeryturę w 1903 roku z powodu poważnego przepracowania. W latach 1887-1903 pełnił również ważną rolę jako poseł na Sejm Galicyjski, a w 1903 roku został radcą dworu. Po zakończeniu swojej kariery akademickiej zmarł i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Wybrane publikacje naukowe

Feliks Kreutz, wybitny naukowiec, pozostawił po sobie bogaty dorobek publikacyjny, który pokazuje jego ogromny wkład w dziedzinę geologii oraz mineralogii. Oto niektóre z jego najważniejszych prac:

• Trachit sanidyno-oligoklasowy z okolicy Szczawnic. [Rocz. Tow. Nauk. Kraków (1868), 37],
• Tatry i wapienie rafowe w Galicyi. [Spraw. Kom. fizyograficznej. (1888)],
• Skały płntoniczne w okolicy Krzeszowic. [Rocznik Tow. Nauk. Kraków (1869)],
• Plutonische Gesteine in der Umgebung von Krzeszowice. [Verhandl. der k. k. Geolog. Reichsanstalt. (1869), Nr. 8],
• Das Anorthitgestein von Ober-Peneczely. [Vrh. d. k. k. Geolog. Reichsanstalt (1869)],
• Mikroskopische Untersnchungen der Vesuv-Laven v. J. 1868. [Stb. d. k. Akad. d. Wiss. Wien (1869), 59],
• Das Vihorlat-Gutin — Trachytgebirgen (im nordöstlichen Ungarn). [Jrb. d. k. k. Geolog. Reichsanstalt (1871), 21 Bd. 1 H.],
• Rzecz o trzęsienia ziemi oraz opis trzęsienia ziemi w Galicyi wschodniej 1875 r. [Kosmos (1876), 1],
• Notatki mineralogiczne dotyczące różnych minerałów jak Gagat, sól kuchenna z Borysławia, Anhidryt z Kossowa, Kalcyt w Glińsku itp. — [Kosmos (1877), 2],
• Augit-Andesite des Smrekouz-Gebirges in Süd-Steiermark. [Mineralogische Mitt. (1877), 2],
• Istota róźnopostaciowości i stosunek odmiennych modyfikacyj ciał różnopostaciowych. [Rozpr. Akad. Umiejętn. w Krakowie. (1879), 6],
• Stosunek oddmiennych modyfikacyj ciał mineralnych. [Rozpr. Akad. Umiejętn. w Krakowie (1880), 71],
• Ueber die Beziehungen zwischen verschiedenen Modifikationen heteromorpher Mineralsubstanzen. [Ztf. f. Krystallographie (1880), 5],
• O tworzeniu i przeobrażaniu się wosku i oleju ziemnego w Galicyi. [Kosmos (1881), 6],
• Ueber den Ursprung des Erdoels in d. galiz. Salzformation. [Vrh. d. k. k. Geolog. R. Anst (1881). S. 28 i 101],
• Ueber die Bildung und Umbildung von Erdwachs w Galizien, [tamże str. 113, 182, 311],
• Ueber den Ursprung des Steinsalzes am Rande der Karpathen, [tamże str. 119],
• Wraz z R. Zuberem: Stosunki geologiczne okolic Mraźnicy i Schodnicy. [Kosmos (1881), 6],
• Ueber Vesuvlaven von 1881 und 1883. [Tschermaks Min. u. petr. Mitt. (1885), 6],
• Skały trachitowe w pienińskim pasie wapieni rafowych. [Rozpr. Akad. Umiej, w Krakowie. (1886), 13],
• Piaskowiec skrystalizowany z Tekur na Wołyniu. [Spr. Kom. fizyogr. (1887), 12],
• O granitach wołyńskich zawierających turmalin lub granaty. [Rozpr. Akad. Umiejętn. w Krakowie (1889), 20],
• Grafit w granitowej skale z Józefowki i z Samczyka na Wołyniu. [Rozpr. Akad. Umiejętn. w Krakowie (1891)],
• Gneis grafitowy z Mecherzyniec. [Anz. d. Ak. d. Wiss. Krakau (1890)],
• Zmiana barw minerałów przy zmianie temperatury. [Dziennik Zjazdu przyrodników i lekarzy polskich w Krakowie (1891), Nr. 5],
• O przyczynie błękitnego zabarwienia soli kuchennej. [Bozpr. Akad. Umiejętn. (1892), 24. Anz. d. Ak. d. Wiss. (1892)],
• Amfibol z nad Tigilu w Kamczatce. [Akad. Umiej. (1894)],
• Sól kamienna i fluoryt, ich barwa, fluorescencya i fosforescencya. [Rozpr. Akad. Umiej, w Krakowie. (1897), 34. Anz. d. Ak. d. Wiss. (1896), kwiecień],
• O zmianach w kilku minerałach i solach pod wpływem promieni katodowych lub pary sodu. [Anz. Krak. Ak. (1896), marzec. — Bozp. Ak. Umiej, w Krakowie (1897), 34].

Publikacje te ilustrują różnorodność i głębokość badań Kreutza, a także jego wkład w rozwój wiedzy o ziemi i jej zasobach mineralnych. Działał na polu geologii i mineralogii przez wiele lat, co zaowocowało licznymi pracami naukowymi, które są cennym źródłem wiedzy dla przyszłych pokoleń naukowców.

Źródło

Feliks Kreutz, znany z wielu zasług w dziedzinie nauk o Ziemi i górnictwie, posiada bogaty dorobek publikacyjny. Oto niektóre z jego najważniejszych źródeł:

• – „Biogramy uczonych polskich, Część VII: Nauki o Ziemi i górnicze” pod redakcją Andrzeja Śródki, Ossolineum, Wrocław 1992,
• – R. Zuber, „Feliks Kreutz (Wspomnienie pośmiertne z portretem)”, «Kosmos», t.35 – 1910, s. 883-887,
• – p- d- e,
• – Rektorzy Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Akademia Krakowska / Uniwersytet Krakowski (1400–1499)	Stanisław ze Skarbimierza Jan Wajduta Mikołaj z Gorzkowa Otton z Mstyczowa Jan Szafraniec Jan Rzeszowski Mikołaj z Pyzdr Franciszek z Brzegu Andrzej z Kokorzyna Eliasz z Wąwolnicy Mikołaj z Kozłowa Łukasz z Wielkiego Koźmina Mikołaj Hinczowic Stanisław ze Skarbimierza Paweł Włodkowic Mikołaj Budziszyn Mikołaj z Konradswalde Jan Falkowski Paweł Włodkowic Pełka z Borzykowej Jan Kro Jakub z Nowego Sącza Jakub z Zaborowa Mikołaj Goldberg Tomasz z Chrobrza Aleksander Jakub Peyser Maciej z Koła Jan z Radochoniec Jakub z Zaborowa Jan z Pawii Andrzej z Kokorzyna Władysław Oporowski Jan Elgot Benedykt Hesse Wawrzyniec z Raciborza Andrzej z Kokorzyna Franciszek Kreysewicz Jan z Wielunia Andrzej z Buku Jan z Radochoniec Dziersław z Borzymowa Tomasz ze Strzempina Mikołaj Tempelfeld Tomasz z Bodzentyna Stanisław z Uścia Jan Puszka Michał z Szydłowa Andrzej z Buku Jan z Jastrzębia Jakub z Zaborowa Jan Elgot Dziersław z Borzymowa Mikołaj z Krakowa Jakub Parkosz Jan z Dobry Jakub Parkosz Paweł z Piotrkowa Stanisław Cielątko Tomasz ze Strzempina Jakub z Zaborowa Bartłomiej z Radomia Stanisław Cielątko Stanisław z Sobniowa Jan z Dąbrówki Jakub z Zaborowa Jakub ze Stradomia Mikołaj Bylina Maciej z Łabiszyna Benedykt Hesse Andrzej z Sadowia Benedykt Hesse Jan z Dąbrówki Jan z Pniew Jan ze Słupcy Mikołaj z Kalisza Jan z Dąbrówki Benedykt Hesse Mikołaj Bylina Benedykt Hesse Jan z Pniew Kasper Rokenberg Jan z Dąbrówki Kasper Rokenberg Wojciech z Liśca Sędziwój Tęczyński Mikołaj Bylina Arnolf z Mirzyńca Paweł z Kłobucka Mikołaj z Kalisza Piotr Gaszowiec Andrzej Grzymała Paweł z Kłobucka Jan z Dąbrówki Jan z Latoszyna Stanisław z Szadka Mikołaj Bylina Piotr Gaszowiec Arnolf z Mirzyńca Jan z Dąbrówki Klemens z Górki Maciej z Kościana Maciej z Błędowa Jakub z Szadka Maciej z Błędowa Jakub z Szadka Jan ze Słupcy Maciej z Kobylina Stanisław z Zawady Jerzy Proger Jan Beber Arnolf z Mirzyńca Klemens z Górki Stanisław z Brzezin Maciej z Kościana Jan z Latoszyna Maciej z Kobylina Maciej z Kościana Jan Baruchowski Mikołaj z Krakowa Maciej z Kobylina Stanisław z Kobylina Maciej z Kobylina Bernard Mikisch Stanisław z Brzezin Maciej z Kobylina Jan z Pilczy Maciej z Kobylina Jan z Latoszyna Jan ze Staniszewic Jan z Oświęcimia Maciej z Szydłowa Walenty z Olkusza Andrzej z Łabiszyna Jan z Wysokiej Jan Thurzo Jan ze Starzechowic
Akademia Krakowska / Uniwersytet Krakowski (1500–1599)	Walenty z Olkusza Jan z Reguł Wojciech z Pniew Mikołaj z Pilczy Maciej Miechowita Jan z Reguł Marcin Łysy Jakub z Gostynina Jan Amicinus Maciej Miechowita Bernard z Biskupiego Jan z Reguł Maciej Miechowita Jan z Reguł Stanisław Skawinka Stanisław Biel Adam z Bochenia Maciej Miechowita Jan z Oświęcimia Michał z Bystrzykowa Andrzej Gorra Jakub z Ercieszowa Jan Amicinus Stanisław Biel Maciej Miechowita Jakub z Ercieszowa Jan z Oświęcimia Stanisław Biel Marcin Biem Jakub z Ercieszowa Piotr Wedeliciusz Jan Amicinus Łukasz Noskowski Marcin Biem Bernard z Biskupiego Mikołaj z Koprzywnicy Marcin Biem Stanisław Biel Jakub z Ercieszowa Stanisław Biel Mikołaj Mleczko Marcin Biem Marcin Bełza Grzegorz Snopek Grzegorz ze Stawiszyna Jan Grodek Erazm Wonsam Mikołaj Mleczko Jan Prosiński Jan Grodek Zygmunt ze Stężycy Mikołaj z Szadka Jakub Friedel Jan Grodek Antoni z Napąchania Zygmunt ze Stężycy Maciej Łącki Mikołaj z Szadka Marcin Krokier Mikołaj z Szadka Jan z Turobina Marcin Krokier Sebastian Janeczka Zygmunt ze Stężycy Jan Dobrosielski Marcin Krokier Zygmunt ze Stężycy Marcin Krokier Jan z Turobina Stanisław Stalek Mikołaj z Bodzęcina Marcin Glicjusz Jakub Górski Jan z Turobina Jakub Górski Stanisław Stalek Marcin Glicjusz Jakub Górski Marcin Glicjusz Stanisław Zawadzki Jakub Górski Jan z Wieliczki Marcin Glicjusz Marcin Fox Piotr z Gorczyna Marcin Glicjusz Stanisław Zawadzki Marcin Glicjusz Piotr z Gorczyna Mikołaj Dobrocieski Marcin Glicjusz Stanisław Stalek Jan Muscenius Stanisław Stalek Piotr z Gorczyna Jan Muscenius Walenty z Widawy Piotr z Gorczyna Walenty Fontanus Piotr z Gorczyna Jan Muscenius
Akademia Krakowska / Uniwersytet Krakowski (1600–1699)	Mikołaj Dobrocieski Walenty z Widawy Jan Muscenius Mikołaj Dobrocieski Walenty Fontanus Mikołaj Dobrocieski Piotr z Gorczyna Andrzej Schoneus Sebastian Krupka Andrzej Schoneus Adam Falęcki Piotr z Gorczyna Adam Falęcki Andrzej Schoneus Piotr z Gorczyna Andrzej Schoneus Sebastian Krupka Jakub Janidło Sebastian Krupka Walenty Fontanus Błażej Bazyli Goliniusz Jakub Janidło Sebastian Krupka Jakub z Turobina Jakub Najmanowicz Błażej Bazyli Goliniusz Jakub Najmanowicz Sebastian Krupka Jakub Najmanowicz Daniel Sigonius Krzysztof Najmanowicz Wojciech Borowski Jakub Najmanowicz Daniel Sigonius Adam Opatowczyk Jakub Najmanowicz Krzysztof Najmanowicz Jakub Najmanowicz Adam Opatowczyk Daniel Sigonius Wojciech Borowski Maciej Wojeński Stanisław Pudłowski Jakub Najmanowicz Adam Opatowczyk Jakub Papenkowic Jakub Witeliusz Wawrzyniec Śmieszkowicz Jakub Witeliusz Paweł Herka Zygmunt Gregorowicz Jakub Papenkowic Stanisław Różycki Gabriel Ochocki starszy Jakub Górski Zygmunt Gregorowicz Jan Brożek Wawrzyniec Karyński Gabriel Ochocki starszy Maciej Kraśnicki Adam Rosczewic Franciszek Roliński Stanisław Jurkowski Adam Rosczewic Wojciech Łańcucki Andrzej Kucharski Adam Rosczewic Andrzej Kucharski Stanisław Jurkowski Franciszek Roliński Wojciech Łańcucki Szymon Makowski Andrzej Kucharski Wojciech Łańcucki Szymon Makowski Wojciech Łańcucki Szymon Makowski Andrzej Kucharski Wojciech Łańcucki Andrzej Kucharski Wojciech Dąbrowski Wojciech Papenkowic Wojciech Dąbrowski Szymon Makowski Wojciech Łańcucki Jakub Baltazarowicz Franciszek Józef Przewoski Samuel Formankowicz Marcin Winkler Jan Michalski Franciszek Józef Przewoski Krzysztof Franciszek Sowiński Sebastian Jan Piskorski Marcin Winkler Krzysztof Franciszek Sowiński Sebastian Jan Piskorski
Akademia Krakowska / Uniwersytet Krakowski (1700–1777)	Maciej Stanisław Psojecki Piotr Praczlewicz Andrzej Krupecki Piotr Praczlewicz Andrzej Krupecki Piotr Praczlewicz Andrzej Krupecki Marcin Węgrzynowicz Marcin Ośliński Andrzej Krupecki Gabriel Profecki Wojciech Jodłowski Bazyli Płaszczewski Marcin Waleszyński Jan Antoni Luchini Marcin Kurowski Jan Antoni Luchini Stanisław Markiowicz Marcin Waleszyński Franciszek Kalewski Marcin Waleszyński Maciej Ziętkiewicz Jan Antoni Luchini Piotr Szymakowski Jan Antoni Luchini Kazimierz Stanisław Pałaszowski Jan Antoni Luchini Wojciech Myciński Kazimierz Stanisław Pałaszowski Jan Antoni Luchini Stanisław Jan Filipowicz Kazimierz Stanisław Pałaszowski Stanisław Jan Filipowicz Wojciech Myciński Stanisław Sebastian Mamczyński Stanisław Jan Filipowicz Kazimierz Stanisław Pałaszowski Józef Grzegorz Popiołek Stanisław Jan Filipowicz Stanisław Sebastian Mamczyński Kazimierz Jarmundowicz Kazimierz Franciszek Stęplowski Wojciech Jan Kanty Biegaczewicz Kazimierz Franciszek Stęplowski Jakub Marciszowski Kazimierz Franciszek Stęplowski Antoni Żołędziowski Jakub Marciszowski Jan Nepomucen Rygalski Antoni Mikołaj Krząnowski Andrzej Dominik Lipiewicz
Szkoła Główna Koronna (1777–1795)	Antoni Żołędziowski Hugo Kołłątaj Feliks Oraczewski Józef Tomasz Szabel
Szkoła Główna Krakowska (1795–1805)	Józef Tomasz Szabel Stanisław Minocki
Lata 1805–1817	Jakub Kraus Jan Hoffman Franciszek Marx Jan Morak Antoni Szaster Franciszek Kodesch Sebastian Alojzy Sierakowski Walenty Litwiński
Uniwersytet Jagielloński (1817–1899)	Walenty Litwiński Sebastian Girtler Józef Załuski Sebastian Girtler Alojzy Estreicher Karol Hube Wincenty Łańcucki Antoni Mikołaj Matakiewicz Józef Brodowicz Jan Trojański Leon Laurysiewicz Adam Krzyżanowski Józef Brodowicz Józef Majer Florian Sawiczewski Karol Teliga Piotr Bartynowski Piotr Bartynowski Józef Dietl Ignacy Czerwiakowski Karol Teliga Antoni Wachholz Julian Dunajewski Józef Majer Franciszek Bratranek Karol Teliga Julian Dunajewski Fryderyk Skobel Józef Kremer Karol Teliga Edward Fierich Gustaw Piotrowski Emilian Czyrniański Fryderyk Zoll Ludwik Teichmann Józef Szujski Julian Dunajewski Maurycy Madurowicz Stefan Kuczyński Józef Pelczar Udalryk Heyzmann Lucjan Rydel Józef Łepkowski Stanisław Kostka Tarnowski Stanisław Spis Franciszek Kasparek Edward Korczyński Wincenty Zakrzewski Władysław Chotkowski Stanisław Madeyski Tadeusz Browicz Stanisław Smolka Feliks Kreutz Władysław Knapiński Józef Kleczyński Stanisław Kostka Tarnowski
Uniwersytet Jagielloński (od 1900)	Maciej Jakubowski Edward Janczewski Tadeusz Gromnicki Edmund Krzymuski Napoleon Cybulski Stefan Pawlicki Kazimierz Morawski Franciszek Gabryl Franciszek Fierich Józef Łazarski August Witkowski Władysław Szajnocha Fryderyk Zoll jr. Kazimierz Kostanecki Władysław Szajnocha Kazimierz Żorawski Maciej Sieniatycki Stanisław Estreicher Julian Nowak Władysław Natanson Jan Łoś Kazimierz Zimmermann Michał Rostworowski Leon Marchlewski Józef Kallenbach Henryk Hoyer Edmund Załęski Konstanty Michalski Stanisław Kutrzeba Stanisław Maziarski Władysław Szafer Tadeusz Lehr-Spławiński Władysław Szafer Tadeusz Lehr-Spławiński Franciszek Walter Teodor Marchlewski Zygmunt Grodziński Stefan Grzybowski Kazimierz Lepszy Mieczysław Klimaszewski Mieczysław Karaś Mieczysław Hess Józef Gierowski Aleksander Koj Andrzej Pelczar Aleksander Koj Franciszek Ziejka Karol Musioł Wojciech Nowak Jacek Popiel Piotr Jedynak

Warto wspomnieć, że:

• – Pełniący funkcję rektora w zastępstwie,
• – Od 1805 do 1809 Uniwersytet był połączony z Uniwersytetem Lwowskim i zgermanizowany, a po 1809 roku nastąpiła repolonizacja po włączeniu Krakowa do Księstwa Warszawskiego,
• – W latach 1853–1860 rektorów nie wybierano, a Uniwersytetem kierował mianowany przez rząd kurator,
• – Sprawował obowiązki rektora Tajnego Uniwersytetu.

---

Oceń: Feliks Kreutz

---