Marian Pelczar

---

Życiorys

Marian Pelczar rozpoczął swoją edukację w szkole powszechnej, a następnie w 1923 roku ukończył Państwowe Gimnazjum Klasyczne w Nowym Sączu. Po zdaniu egzaminu maturalnego kontynuował naukę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w 1929 roku uzyskał tytuł doktora. W 1931 roku zdobył dyplom nauczyciela szkół średnich. Na początku swojej kariery pracował jako nauczyciel w krakowskich szkołach. W 1934 roku przeprowadził się do Wolnego Miasta Gdańska, gdzie rozpoczął wykłady z historii w Polskiej Szkole Handlowej Macierzy Szkolnej. Był również aktywnym działaczem harcerskim oraz członkiem komitetu redakcyjnego „Rocznika Gdańskiego”. W latach 1937–1939, a także po wojnie w latach 1945–1956, pełnił funkcję sekretarza generalnego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki.

W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Zabierzowie k. Krakowa, gdzie podejmował różne prace, m.in. jako woźny, telefonista i księgowy. Wraz z żoną nauczał w tajnych kompletach, a także pracował nad monografią na temat Gdańska, która została opublikowana jako Polski Gdańsk w 1947 roku. W kwietniu 1945 roku przybył do Gdańska jako członek grupy operacyjnej Ministerstwa Oświaty, gdzie jego obowiązki obejmowały organizację biblioteki oraz zabezpieczenie księgozbioru.

10 kwietnia 1945 roku został mianowany Naczelnikiem Wydziału Kultury i Oświaty oraz dyrektorem Biblioteki Miejskiej (od 1955 roku Biblioteka Gdańska PAN), na której czołowej pozycji pozostawał do 1973 roku. W latach 1948–1958 oraz 1962–1968 prowadził wykłady na Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku, która obecnie nosi nazwę Uniwersytet Gdański. W styczniu 1955 roku otrzymał tytuł docenta.

W latach 1956–1959 był II wiceprezesem Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, a w 1972 roku został honorowym członkiem tego towarzystwa. W 1960 roku objął stanowisko prezesa Towarzystwa Miłośników Gdańska. W latach 1972–1976 przewodniczył Radzie Naukowej Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, a w latach 1977–1984 był aktywnym członkiem tej Rady.

Marian Pelczar był autorem ponad 80 prac i studiów dotyczących historii Pomorza i Gdańska. Zainicjował i współtworzył rocznik „Libri Gedanenses”, który ukazuje się od 1968 roku. W życiu prywatnym był mężem Marii z domu Trnka (1903–1984). Mieli dwoje dzieci: matematyka Andrzeja oraz dr Marię Ryty Pelczar (ur. 1940), która w latach 1998–2009 pełniła funkcję dyrektorki Biblioteki Gdańskiej PAN.

Zmarł w Gdańsku i został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Srebrzysko (rejon II).

Ordery i odznaczenia

Marian Pelczar jest osobą, która zdobyła liczne i prestiżowe odznaczenia za swoje zasługi w dziedzinie kultury i edukacji. Oto lista wyróżnień, które otrzymał w trakcie swojej kariery:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1973),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1965),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1958),
• Złoty Krzyż Zasługi (1958),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (26 marca 1955),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Odznaka „Za opiekę nad zabytkami” (1967),
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”,
• Odznaka honorowa „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1966),
• Odznaka honorowa „Za zasługi dla Gdańska” (1960),
• Złota Odznaka PTTK (1960).

Wszystkie te odznaczenia podkreślają wkład Mariana Pelczara w rozwój kultury i ochronę dziedzictwa narodowego.

Nagrody

Marian Pelczar zdobył liczne wyróżnienia w swojej karierze, które odzwierciedlają jego znaczący wkład w dziedzinę nauki i kultury. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:

• Nagroda naukowa Przewodniczącego MRN w Gdańsku (1953),
• Nagroda Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury „Splendor Gedanensis” (1980).

Upamiętnienie

Marian Pelczar jest postacią, której pamięć została uhonorowana w sposób szczególny. Od 28 października 2010 roku jest patronem ulicy w Gdańsku-Jasieniu. W dniu 9 kwietnia 2018 roku przed Biblioteką Gdańską PAN nastąpiło uroczyste odsłonięcie pomnika-ławeczki upamiętniającej Mariana Pelczara, co było znaczącym momentem dla społeczności lokalnej.

Dodatkowo, 20 kwietnia 2023 roku, odbyła się ceremonia odsłonięcia tablicy pamiątkowej umieszczonej na kamienicy przy ulicy Grottgera 9 w Oliwie, która także miała na celu przypomnienie o dorobku oraz życiu Pelczara.

---

Oceń: Marian Pelczar

---