Jerzy Giza

---

Życiorys

Jerzy Giza urodził się w rodzinie, która posiadała głębokie korzenie patriotyczne. Jest synem Tadeusza i Jadwigi Kucz herbu Łada. W jego żyłach płynęła krew powstańców styczniowych: Walentego Gizy oraz kpt. Ignacego Kucza, a także jest wnukiem gen. Józefa Gizy oraz bratankiem poległego w 1939 roku pchor. Mieczysława Gizy. W 1976 roku ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Długosza w Nowym Sączu, a sześć lat później zdobył dyplom na Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie.

Jego kariera nauczycielska rozpoczęła się w Szkole Podstawowej nr 13 w Krakowie, gdzie pracował od listopada 1980 roku do grudnia 1981 roku. Po długiej przerwie, spowodowanej stanem wojennym, wrócił do zawodu we wrześniu 1982, aż do sierpnia 1988. Niestety, został pozbawiony pracy w szkolnictwie publicznym, czego przyczyną była jego działalność sprzeczna z laickim i socjalistycznym charakterem edukacji ówczesnej. Krótko po utracie pracy, od października 1988 do stycznia 1989, zatrudniony był w Domu Dziecka nr 1 w Krakowie, z którego również został usunięty, tym razem z powodu presji ze strony Służby Bezpieczeństwa.

W latach 1980–1989 aktywnie uczestniczył w opozycyjnych działaniach krakowskich i sądeckich środowisk niepodległościowych. Był autorem i współautorem licznych niezależnych wystaw historycznych, koncertów oraz uroczystości patriotycznych. Działał w takich organizacjach jak Akcja na Rzecz Niepodległości i Kongres Solidarności Narodu, a także Stronnictwo Wierności Rzeczypospolitej-KSN. Jego zaangażowanie obejmowało również współpracę z prasą podziemną, w tym z „Solidarnością Narodu,” „Polską Jutro,” „Wiadomościami Nowosądeckimi,” a także emigracyjną prasą Polską, jak londyński „Tydzień Polski” i „Dziennik Polski”. Zasłynął z tego, że był założycielem oraz przewodniczącym Towarzystwa im. Gen. Józefa Kustronia w Nowym Sączu (1981-1984) oraz Komitetu Uczczenia Pamięci Sądeczan Pomordowanych na Wschodzie (1987-1991), który przekształcił się w Sądecką Rodzinę Katyńską.

W ciągu swojego życia był inicjatorem wielu ważnych działań na rzecz upamiętnienia wydarzeń historycznych, w tym utworzenia lub przywrócenia wielu tablic i monumentów na terenie Krakowa. Współpracował z władzami RP na uchodźstwie, zwłaszcza z ministrem ds. Kraju oraz ostatnim prezydentem RP na uchodźstwie, Ryszardem Kaczorowskim. Jego działalność uwidacznia także członkostwo w Komitecie Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego w Krakowie (1982-1987) oraz Instytucie Katyńskim, gdzie współpracował z wieloma ważnymi postaciami niepodległościowymi, takimi jak Wojciech Ziembiński, Andrzej Szkaradek, Adam Macedoński, Marian Banaś, Bogdan Sekuła, Piotr M. Boroń, Włodzimierz Sackiewicz-Steckiewicz i Jerzy Bukowski. Został również zidentyfikowany jako łącznik pomiędzy Warszawską Rodziną Legionistów a Związkiem Legionistów Polskich w Nowym Sączu i Krakowie. Jego działalność była przedmiotem zainteresowania Służby Bezpieczeństwa, która prowadziła przeciw niemu działania operacyjne o kryptonimach „Patron,” „Halny” oraz „Epitafium.”

Po 1989 roku objął stanowisko dyrektora Społecznej Szkoły Podstawowej nr 1 im. Józefa Piłsudskiego w Krakowie, stanowiącej pierwszą niepubliczną szkołę podstawową w Polsce, oraz Społecznego Gimnazjum nr 1 im. Zbigniewa Herberta, które powstało w 1999 roku. W jego działalności wydawniczej znajdują się coroczne sprawozdania dyrekcji oraz publikacje związane z różnymi rocznicami, takimi jak „Kadry szkolnego życia” (1999), „Codzienności szkolnej lata minione” (2004) oraz „Kalejdoskop szkolnych zdarzeń” (2009) i „Forteczna 54. Dobry adres na obrzeżach Krakowa” (2019).

Giza jest także publicystą historycznym i biografem, posiadającym na swoim koncie ponad 1000 opublikowanych życiorysów. Napisał liczne artykuły w „Almanachu Sądeckim” oraz kilka książek poświęconych historii Sądecczyzny. W jego dorobku znajdują się także publikacje poetyckie oraz proza poetycka, w tym prace wydane w podziemiu, takie jak „Za Czerwonym Murem” oraz „Oddech Amarantu,” a w 2007 roku wydał tomik „Dama i Muszkieter.”

Działał społecznie w wielu organizacjach, m.in. w Towarzystwie Ratowania Kaplicy Loretańskiej i Towarzystwie im. Józefa Piłsudskiego, a także w Społecznym Towarzystwie Oświatowym. Był członkiem Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Krakowie, gdzie od 2006 roku pełnił rolę wiceprzewodniczącego, a od 2017 przewodniczącego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przy IPN w Krakowie. Jego zaangażowanie obejmowało również członkostwo w Komitecie Honorowym Krakowskiego Forum Kultury Polskiej oraz Komisji Edukacji Rady Miasta Krakowa, w której działał w latach 1998-2002, jako członek spoza Rady.

W życiu prywatnym Jerzy Giza ożenił się z Elżbietą Bończa Domagalską. Mają córkę Katarzynę, która przyszła na świat w 1983 roku.

Odznaczenia i wyróżnienia

Jerzy Giza to osoba, która została uhonorowana licznymi odznaczeniami, co świadczy o jego wybitnym wkładzie w promowanie polskiej historii oraz kształtowanie postaw patriotycznych wśród społeczeństwa. Jego osiągnięcia obejmują:

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2019 – nadany przez prezydenta RP Andrzeja Dudę za wybitne zasługi w upowszechnianiu wiedzy o najnowszej historii Polski, a także za działalność na rzecz kształtowania postaw patriotycznych w społeczeństwie),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2008 – nadany przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego za działania na rzecz społeczności lokalnej oraz za upamiętnianie miejsc pamięci narodowej),
• Krzyż Wolności i Solidarności (2011),
• dwa razy Złoty Krzyż Zasługi (1988 – przez Rząd RP na Uchodźstwie; 2001 – przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego),
• Srebrny Krzyż Zasługi (1997),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1997),
• Złoty Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (1998),
• Medal „Pro Memoria” (2005),
• węgierski Złoty Krzyż Zasługi (2007),
• austriacki Zaszczytny Krzyż na Wstędze (1995),
• Medal „Niezłomnym w słowie” (2011) za działania na rzecz wolności słowa w Polsce.

Oprócz wyżej wymienionych nagród, Jerzy Giza został również obdarzony tytułem Członka Honorowego Społecznej Szkoły Polskiej w Baranowiczach oraz dyplomem uznania od Rady Naczelnej Związku Polaków na Białorusi (1998). Co więcej, w 2010 roku otrzymał doroczną nagrodę „Sądecczyzna” im. Szczęsnego Morawskiego za najlepszą publikację dotyczącą dziejów i kultury Sądecczyzny, związaną z książką pt. „Nowosądecka lista katyńska”. W kolejnych latach, w 2016, otrzymał Nagrodę im. ks. prof. Bolesława Kumora za najlepszą książkę o Sądecczyźnie („Sądecki Garnizon i jego żołnierze 1918-1922”), a w 2019 roku został wyróżniony jako najlepszy sądecki autor.

Warto również wspomnieć, że 17 września 2010 roku podczas sesji katyńskiej w Nowym Sączu, Jerzy Giza został uhonorowany przez Radę Miasta Tarczą Herbową Zasłużonych dla Miasta Nowego Sącza. 8 listopada 2019 roku przyznano mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Nowego Sącza. Na koniec, 21 grudnia 2020 roku zdobył Nagrodę „Świadek Historii” nadaną przez Dyrektora Oddziału Krakowskiego IPN, a 22 kwietnia 2021 roku tytuł „Kustosza Pamięci Narodowej”.

Publikacje

Jerzy Giza, jako znany autor, przyczynił się do wielu ważnych publikacji, które podnoszą wiedzę na temat historii regionu oraz jego wybitnych postaci. Poniżej znajduje się lista jego znaczących prac:

• Nowosądecka lista katyńska (1991),
• Sądeccy Generałowie w służbie polskiej i obcej (1993),
• Cmentarz Komunalny w Nowym Sączu – rejestr zasłużonych (1994),
• Sądeccy Kawalerowie Virtuti Militari 1918-1920 (1999),
• Nowosądecka lista katyńska II wydanie (2009),
• Virtute et armis (2010) współautor Tomasz Podgórski,
• József Fejérváry Honorowy Obywatel Nowego Sącza (2010),
• Organizacja „Wolność” (2011),
• Sądecki garnizon i jego żołnierze 1918-1922 (2015),
• Legioniści z nowosądeckich gimnazjów 1914-1918 (2018),
• Generał Jerzy Dobrodzicki 1884–1934 (2019) współautor Tomasz Podgórski,
• Sądecki garnizon i jego żołnierze 1923-1926 (2019),
• Nowosądecka lista katyńska, III wydanie uzupełnione (2020),
• Sądecki garnizon i jego żołnierze 1927-1932 (2022),
• Sądecki garnizon i jego żołnierze 1933-1939 (2024).

Oprócz książek, Jerzy Giza opublikował również wiele artykułów w „Almanachu Sądeckim”, które przybliżają istotne aspekty historii regionu:

• Katyński Suplement 4/1993,
• Generałowie z Sądecczyzny Rodem 2/1994,
• Zapomniani kawalerowie Virtuti Militari 4/1994,
• Sądecka gałąź rodziny Duchów 2/1995,
• Bronisław Pieracki – patriota, żołnierz niezłomny 3/1995,
• Kustroniowcy 4/1995,
• Sądeccy miłośnicy Klio 2/1996,
• Pułkownik Mikołaj Giza 1/1997,
• Stanisław Kasina – sądeczanin, świata obywatel 2/1997,
• Zapomniani kawalerowie Virtuti Militari (cz.II) 3/1997,
• Sądeczanie w sejmie II RP 4/1997,
• Organizacja „Wolność” w 20 Galicyjskim Pułku Piechoty 1/1998,
• Bohaterowie organizacji „Wolność” i ich losy 2/1998,
• Bohaterowie organizacji „Wolność” i ich losy (cz.II) 4/1998,
• Patriotyczny bunt w 32 Pułku Piechoty Obrony Krajowej „Neu Sandez” 1/1999,
• Jerzy Kossowski – żołnierz, pisarz, patriota 4/1999,
• Z „Księgi Małżeństw” duszpasterstwa garnizonu Nowy Sącz 1/2000,
• Jak Sądeczanie z bolszewikami wojowali 2/2000,
• „Księga Ślubów” sądeckiego garnizonu 1864-1889 2/2001,
• Jak Sącz o swoich Katyńczykach pamiętał 3/2001,
• Z Sącza i dla Sącza 2/2002,
• Losy członków organizacji „Wolność” w Wojsku Polskim – 1928 r. 3/2002,
• Losy członków organizacji „Wolność” w Wojsku Polskim w latach 1932–1945 4/2002,
• Sadeccy gimnazjaliści z generalskim wężykiem 1-2/2006,
• Sandecjana Katyniana 3-4/2006,
• Sandecjana w „Dziennikach Rozkazów Wojskowych” 3-4/2007,
• Martyrologium uczniów klasy VIb II Gimnazjum w Nowym Sączu 3-4/2008,
• József Fejérváry Honorowy Obywatel Nowego Sącza 3-4/2010.

---

Oceń: Jerzy Giza

---