Żegota Pauli

Nauka i edukacja

Żegota Pauli to postać niezwykle istotna w polskim świecie nauki, której wpływ na historię oraz etnografię jest nie do przecenienia. Urodził się 1 lipca 1814 roku w Nowym Sączu, a zmarł 20 października 1895 roku w Krakowie. Pauli, znany pierwotnie jako Ignacy Pauli, był nie tylko historykiem, ale także archeologiem, co świadczy o jego wszechstronnych zainteresowaniach naukowych.

Jego działalność naukowa koncentrowała się na badaniach polskiej i słowiańskiej kultury ludowej. Żegota Pauli był jednym z pionierów polskiej etnografii, a także krajoznawstwa, co czyni go postacią szczególnie cenioną wśród badaczy, którzy zagłębiają się w tematykę kultury ludowej. Jego prace przyczyniły się do zrozumienia bogatej tradycji oraz historii polskich społeczności wiejskich, a jego badania inspirowały wielu kolejnych etnografów.

Życiorys

Żegota Pauli był synem Macieja i Zofii z Wojciechowskich. Po zakończeniu nauki w gimnazjum w Nowym Sączu w 1832 roku, skierował swoje kroki do Lwowa, gdzie rozpoczął studia z zakresu filologii, a później medycyny. Już w latach 1835–1836 znalazł się w trudnej sytuacji, będąc uwięzionym za nawiązywanie kontaktów z patriotycznymi organizacjami młodzieżowymi w Lwowie.

Po tych zawirowaniach w 1843 roku czynnie uczestniczył w życiu literackim i politycznym Lwowa. W 1845 roku przeniósł się do Krakowa, gdzie przez kilka lat pracował jako bibliotekarz oraz konserwator archiwum Potockich, pełniąc te obowiązki aż do 1852 roku. Kolejnym etapem w jego karierze była praca jako tłumacz oraz korektor. Z 1872 roku datuje się jego zatrudnienie w Bibliotece Jagiellońskiej, gdzie od 1881 roku nosił tytuł „Historiografa UJ”.

W międzyczasie, w 1859 roku, udało mu się ukończyć studia z zakresu medycyny. Ostatnie ćwierć wieku swojego życia spędził w gościnnych murach krakowskiego klasztoru bonifratrów, ciesząc się zasłużoną emeryturą i spokojem po latach intensywnej pracy i zaangażowania.

Działalność

Od najwcześniejszych lat Pauli wykazywał ogromne zainteresowanie różnorodnymi dziedzinami wiedzy, które dzisiaj łączymy w ramach pojęcia „krajoznawstwo”. Już jako uczeń gimnazjum w Nowym Sączu zrealizował swoją pierwszą podróż po Galicji, w tym w Pieniny, której relację opublikował później, zatytułowaną Wyimki z podróży po Galicyi w r. 1831. W tej pracy zawarł szereg cennych informacji, w tym dane historyczne, opisy strojów oraz zwyczajów górali pienińskich a także lokalne podania, w tym te związane z postacią św. Kingi.

Na jego późniejsze zainteresowania znaczący wpływ wywarł sądecki wikary oraz katecheta, ksiądz Michał Głowacki „Świętopełk”, który był jednocześnie jednym z organizatorów ruchu „poruseństwa” chochołowskiego. W latach 1840–1842 Pauli podróżował po Beskidach, osiągając m.in. Żywiec. W 1854 roku odbył jeszcze jedną niezwykle ważną podróż, tym razem do Tatr oraz na Spisz, co wzbogaciło jego wiedzę oraz pasje związane z regionem.

Poza wydanymi dziełami, Pauli pozostawił również liczne materiały rękopiśmienne. Wśród nich znajduje się teczka dokumentów dotyczących Tatr i Podhala, która obecnie jest przechowywana w Bibliotece Jagiellońskiej. Wraz z zbiorem pozostawił także znaczną część swoich zbiorów bibliotekowych, takich jak rękopisy, druki czy ryciny, które przekazał swojemu przyjacielowi, Władysławowi Ignacemu Wisłockiemu. Wisłocki z kolei opracował bibliografię tych zbiorów oraz włączył je do swoich zasobów.

W 1845 roku Pauli stał się członkiem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, które w 1872 roku przekształciło się w Akademię Umiejętności. Dodatkowo, od 1876 roku pełnił zaszczytną rolę członka honorowego Towarzystwa Archeologicznego Krajowego we Lwowie, co dodatkowo podkreśla jego znaczenie w polskiej nauce i kulturze.

Pamięć

W 1896 roku, Żegota Pauli został uhonorowany pamiątkową tablicą w Krakowie, która umieszczona jest na murze klasztoru bonifratrów zlokalizowanego przy ulicy Krakowskiej 48. To właśnie tam spędził on przez wiele lat swojego życia, aż do momentu śmierci. Tablica głosi: „W tych celkach Braci Miłosierdzia przemieszkał ostatnich 25 lat życia swego Żegota Pauli, nestor archeologów i etnografów polskich; historiograf Uniwersytetu Jagiellońskiego”.

Pauli spoczywa na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze Kc. Jego pamięć została również uświetniona przez epitafium, które znajduje się w kościele św. Anny w Krakowie.

Publikacje

Żegota Pauli był autorem licznych publikacji, które miały znaczący wpływ na dokumentację oraz popularyzację kultury i historii Galicji. Poniżej przedstawiamy zestawienie jego kluczowych dzieł:

  • Wyimki z podróży po Galicyi w r. 1831 („Rozmaitości” nr 47–52/1835),
  • Pieśni ludu polskiego w Galicji (1838),
  • Pieśni ludu ruskiego w Galicji (tom 1, tom 2, Lwów 1839–40),
  • Starożytności galicyjskie (zeszyt 1 – dalsze nie ukazały się, 1840),
  • Zamek Odrzykoński. Album na korzyść pogorzelców (1844),
  • Pamiętniki do życia i sprawy Samuela i Krzysztofa Zborowskich, Lwów 1846,
  • Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621, Kraków 1853,
  • Spór o Morskie Oko (Kraków 1891, odbitka z „Czasu”),
  • Przyczynki do etnografii tatrzańskich górali („Lud” t. 5, 1899 – wyd. pośmiertnie).

Przypisy

  1. a b c Chowański Adam: Ludzie turystyki i krajoznawstwa. Pauli Żegota, w: „Gościniec” R. XX, nr 5, 26.05.1988 r.
  2. Aleksander Krawczuk: Opowieści o zmarłych. Cmentarz Rakowicki, część 3 i 4. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988 r., s. 129.
  3. Karolina Grodziska-Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939). Wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987 r., s. 131.
  4. Henryk Ułaszyn. Dr. Władysław Wisłocki. Notka biograficzno-bibliograficzna. „Przegląd Bibliograficzny”, 1901 r., s. 94.

Oceń: Żegota Pauli

★★★★★
Średnia ocena:4.79 Liczba ocen:9