Maria Ritter, urodzona 11 października 1899 roku w Nowym Sączu, to postać, która na trwałe wpisała się w historię sztuki polskiej. Ogromna pasja artystyczna oraz działania na rzecz społeczności lokalnej zdefiniowały jej życie i twórczość.
Ritter zmarła 25 marca 1976 roku w tym samym mieście, w którym przyszła na świat, co symbolicznie łączy jej życie z Nowym Sączem, podkreślając silne powiązania z rodziną i lokalną kulturą.
Życiorys
Maria Ritter była czwartą córką Feliksa i Anny Ritterów. Po zakończeniu edukacji w szkole powszechnej oraz gimnazjum żeńskim w Nowym Sączu, w 1919 roku podjęła pracę jako nauczycielka w szkole powszechnej w Ciechocinku, gdzie spędziła dwa lata. W latach 1921–1927 kształciła się na studiach wyższych w Krakowie, Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie przez dwa lata zgłębiała filozofię ścisłą i historię sztuki, a przez kolejne pięć poświęciła się studiom z zakresu malarstwa sztalugowego pod okiem prof. Wojciecha Weissa, grafiki u prof. Jana Wojnarowskiego, rzeźby u prof. Xawerego Dunikowskiego oraz technik ściennych u prof. Jana Koplińskiego na Akademii Sztuk Pięknych. Jej edukacja w Paryżu w latach 1924–1925 pod kierunkiem Ferdynanda Légera i Ottona Friescha umożliwiła jej nawiązanie relacji z awangardową grupą polskich stypendystów, którą prowadził Józef Pankiewicz.
W towarzystwie Bolesława Barbackiego, swojego powinowatego, artystka udała się do Paryża. Barbacki, będący przedstawicielem nurtu realistycznego, obawiał się, że te kontakty mogą zaszkodzić jej młodzieńczemu talentowi, jednak nieuzasadnione były jego obawy, ponieważ Ritterówna, choć otwarta na nowinki, stroniła od skrajnej awangardy i doceniała osiągnięcia dawnych mistrzów. Dowodem tego są jej kopie dzieł takich artystów jak Leonardo da Vinci, Rembrandt, Diego Velázquez, Jean-Antoine Watteau czy Joshua Reynolds. W 1934 roku miała okazję doskonalić swój warsztat malarski w Italii.
W latach 30. zaangażowała się w pracę nad polichromiami w kościołach w Dębnie Podhalańskim (w zespole Józefa Dudkiewicza), Rzeszowie, Łańcucie, Żegiestowie oraz Mogilnie koło Grybowa. W czasie II wojny światowej, w okresie hitlerowskiej okupacji, aktywnie działała w konspiracji, angażując się w kolportaż prasy podziemnej oraz pomaganie Polakom, którzy zostali wysiedleni z wschodnich ziem. Współpracowała z Polskim Czerwonym Krzyżem oraz Komitetem Pomocy Społecznej. Po wojnie zajmowała się zakładaniem Oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP) w Nowym Sączu.
Na ogólnopolskich zjazdach ZPAP w Warszawie oraz regionalnych w Krakowie, Maria Ritter starała się reprezentować interesy środowiska twórczego z terenów Nowego Sącza i okolic. W 1949 roku została radną Miejskiej Rady Narodowej w Nowym Sączu, gdzie pracowała w Komisji Oświatowej oraz Komisji Ochrony Zabytków. Dwa lata później dołączyła do Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju. Dzięki tym funkcjom, z kolegami z ZPAP, przyczyniła się do utworzenia w Nowym Sączu Biura Wystaw Artystycznych w 1957 roku.
W 1949 roku, jako specjalistka w zakresie renowacji polichromii, zrealizowała zlecone prace w kościołach w Brzesku oraz Tuchowie. W 1955 roku prowadziła zespół plastyków, którzy odnawiali freski w sali posiedzeń nowosądeckiego ratusza. Dwa lata później, chroniła razem ze Zbigniewem Borowskim resztki polichromii odkrytych w klasztorze OO Jezuitów w Nowym Sączu. W 1958 roku stworzyła polichromie według własnego projektu w zakrystii kościoła św. Małgorzaty w Nowym Sączu, a w następnych latach zrealizowała wiele projektów polichromii, m.in. kościele w Witkowicach koło Kęt oraz Jakubowicach.
W latach 60. powstało wiele jej prac malarskich i rzeźbiarskich o tematyce sakralnej, które zasiliły kościoły głównie z Diecezji Tarnowskiej. Wśród tych dzieł znalazły się: obraz św. Urszuli dla Korzennej, obraz św. Antoniego dla Cikowic koło Bochni, płaskorzeźba Pietá dla Grybowa oraz tryptyk Święta Rodzina, obraz św. Kazimierza oraz Chrystus Nauczyciel dla kościoła św. Kazimierza w Nowym Sączu. W latach 70. zrealizowała również projekt stacji Męki Pańskiej dla kościołów w Limanowej oraz Biesiadkach.
Maria Ritter przygotowała także projekty Stacji Drogi Krzyżowej dla kościołów w Falkowej i Kąclowej, a na zamówienie kościoła w Rzepniku wykonała feretron z wizerunkami św. Franciszka i św. Maksymiliana Kolbe oraz kopię obrazu ołtarzowego Przemienienie Pańskie dla kościoła św. Małgorzaty w Nowym Sączu.
Choroba i śmierć
W 1974 roku Maria Ritter doznała poważnego wylewu krwi do mózgu, co miało za sobą tragiczne konsekwencje, jak paraliż prawej strony ciała. Mimo tych trudności, artystka nie zamierzała się poddawać; wytrwale ćwiczyła, starając się przywrócić sprawność swojej lewej ręki, aby móc tworzyć swoje prace. Każdy szkic, który powstał w wyniku tych działań, opatrywała tytułem „lewą ręką”, co stanowiło dla niej świadectwo determinacji i silnej woli.
Maria zmarła 25 marca 1976 roku w Nowym Sączu. Po tej smutnej daty, została pochowana w rodzinnym grobowcu na cmentarzu komunalnym, pozostawiając po sobie nie tylko dzieła sztuki, ale również inspirację dla wielu artystów i miłośników sztuki.
Twórczość
Maria Ritter była artystką niezwykle płodną, której dorobek obejmuje kilka tysięcy prac. Wśród jej dzieł znajdują się zarówno obrazy olejne, akwarele, gwasze, rysunki, grafiki, jak i rzeźby oraz malowidła ścienne.
Twórczość Ritter rozkwitała w czasach wielkich zmian oraz różnorodnych kierunków artystycznych. Na początku jej kariery, w latach 20. XX wieku, jej prace nawiązywały przede wszystkim do dziewiętnastowiecznego realizmu oraz naturalizmu. W kolejnych dekadach, tj. w latach 30. i 50., dochodziło do znacznych zmian w jej stylu, kiedy to ulegała wpływom kolorystów oraz postimpresjonistów.
W okresie lat 40. i 50. artystka zaczęła podejmować tematy, które gloryfikowały trud pracy robotniczo-chłopskiej, nawiązując do doktryny socrealizmu, co możemy zauważyć w niektórych z jej dzieł. Z kolei lata 60. i 70. to czas, kiedy wiele jej obrazów przybrało formę dojrzałych kompozycji konstrukcyjnych. Charakteryzowały się one ograniczoną paletą kolorystyczną oraz używaniem syntetycznych, zgeometryzowanych form płaszczyznowych.
W tym okresie powstały niektóre z najsłynniejszych dzieł artystki, w tym Amazonka, Harmonista, oraz Arlekin z gitarą, które wyraźnie ilustrują jej rozwój artystyczny oraz różnorodność podejmowanej tematyki.
Wystawy
Maria Ritter to niezwykle utalentowana artystka, której kariera artystyczna obfitowała w liczne wystawy. Jej pierwsze kroki w świecie sztuki miały miejsce we wczesnych latach dwudziestych XX wieku.
- W 1926 roku miała okazję zaprezentować swoje prace na wystawie „Niezależni” w Krakowie, co było przełomowym momentem w jej karierze, ponieważ stanowiło to pierwszy pokaz jej sztuki.
- W 1947 roku uczestniczyła w zimowym Salonie sztuki w Krakowie, gdzie zdobywała dalsze uznanie.
- W kolejnym roku, 1948, wzięła udział w dorocznej wystawie oddziału ZPAP (Związek Polskich Artystów Plastyków) w Nowym Sączu.
- W 1951 roku kontynuowała swoją drogę artystyczną, wystawiając swoje prace w letniej wystawie w Nowym Sączu.
- W 1955 roku współpracowała z Czesławem Elsterem, prezentując 22 obrazy olejne, gwasze oraz akwarele w Nowym Sączu.
- W 1961 roku odbyła indywidualną wystawę w Salonie Sztuki, gdzie zaprezentowała 58 obrazów olejnych, 3 gwasze, 11 rysunków oraz 7 rzeźb i płaskorzeźb. Jej prace były eksponowane w Nowym Sączu, Krakowie, Rzeszowie oraz Zakopanem.
Te wystawy potwierdzają jej znaczące miejsce w świecie sztuki, a także talent, który przeszedł próby czasu i zdobył uznanie wśród szerokiej publiczności.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Monika Drożyńska | Natalia Szczypuła | Władysław Hasior | Urszula Ferenc | Lidia Ligęza | Jerzy Schejbal | Ewelina Marciniak (piosenkarka) | Józef Hałas | Zygmunt Fijas | Stanisław Szafran | Jan Dzieślewski | Julian Antonisz | Kazimierz Kopczyński | Stanisław Murzański | Romuald Roman | Jacek Mazur | Bolesław Barbacki | Filip Pławiak | Wojciech Waglewski | Stanisław KuskowskiOceń: Maria Ritter