Stanisław Murzański, znany również pod swoim pierwotnym imieniem i nazwiskiem Stanisław Szkaradek, to postać niezwykle barwna w historii polskiej sztuki i literatury. Urodził się 23 marca 1923 roku w Nowym Sączu, gdzie rozpoczęła się jego fascynująca przygoda z tworzeniem. Murzański zmarł 10 kwietnia 2020 roku, pozostawiając po sobie silny ślad w polskiej kulturze.
Był nie tylko malarzem, ale również prozaikiem i publicystą, a jego prace odzwierciedlają bogactwo jego talentu i zaangażowania. W trakcie II wojny światowej wziął udział w konspiracji, co miało znaczący wpływ na jego późniejsze życie oraz twórczość. W jego sztuce można odnaleźć echa wojennych doświadczeń oraz spojrzenie na rzeczywistość, które były wynikiem czasu, w którym przyszło mu żyć.
Życiorys
Stanisław Murzański, znacząca postać w historii Polski, aktywnie uczestniczył w działaniach zbrojnych od 1942 roku, kiedy to przyłączył się do Armii Krajowej. Już w 1944 roku walczył jako członek oddziału „Wilki” i 1 pułku strzelców podhalańskich AK. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał w konspiracji i między październikiem 1945 a sierpniem 1946 roku pełnił funkcję kierownika Rady Powiatowej WiN w Nowym Sączu. W miarę rosnącego zagrożenia aresztowaniem, Murzański wyjechał do Warszawy, gdzie podjął studia prawnicze, a później dziennikarskie. W roku akademickim 1947/1948 rozpoczął także naukę na Wydziale Malarskim tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych.
Niestety, jego działalność nie przeszła bez echa. Został aresztowany 2 września 1948 roku, a następnie, na podstawie wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie z 22 kwietnia 1949 roku, skazany na 7 lat pozbawienia wolności. Od sierpnia 1949 roku więziony był we Wronkach, a w 1952 roku trafił do zakładu karnego w Potulicach. Po pięciu latach uwięzienia, 2 września 1955 roku, odzyskał wolność. W 1959 przyjął nazwisko Murzański, a w 1960 roku ukończył studia malarskie.
Jego dorobek literacki obejmuje powieści, takie jak Przenikanie ciemności (1967), Daleki głos (1969), Ręce (1969) oraz Niezwykła podróż doktora Friede (1970). Od lat osiemdziesiątych publikował w Przeglądzie Powszechnym, a od 1990 roku związał się z Tygodnikiem Solidarność. Wydał także liczne tomy publicystyki historycznej, w tym Między kompromisem a zdradą. Intelektualiści wobec przemocy 1945-1956 (1993) za którą otrzymał Nagrodę im. Jerzego Łojka w 1994 roku, PRL – zbrodnia niedoskonała. Rozważania o terrorze władzy i społecznym oporze (1996), Wśród łopotu sztandarów rewolucji. Rzecz o „katolewicy”. 1945-1989 (1998) oraz Sojusz nieczystych sumień. Inteligencja polska i jej elity na przełomie XX i XXI wieku (2010).
Od 1960 roku Murzański był członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków, a w 1970 roku przystąpił do Związku Literatów Polskich. W 1989 roku dołączył do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Jego zaangażowanie w działalność artystyczną oraz literacką zostało docenione, a w 2006 roku odznaczono go Krzyżem Kawalerskim, a w 2019 roku Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Przypisy
- Nagroda im. Jerzego Łojka (1994). pbl.ibl.poznan.pl. [dostęp 04.07.2017 r.]
- M.P. z 2019 r. poz. 323.
- M.P. z 2006 r. nr 62, poz. 647.
- Stanisław Murzański. Nekrolog
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Kazimierz Kopczyński | Julian Antonisz | Jan Dzieślewski | Maria Ritter | Monika Drożyńska | Natalia Szczypuła | Władysław Hasior | Urszula Ferenc | Lidia Ligęza | Jerzy Schejbal | Romuald Roman | Jacek Mazur | Bolesław Barbacki | Filip Pławiak | Wojciech Waglewski | Stanisław Kuskowski | Bolesław Raczyński | Katarzyna Ucherska | Weronika Gogola | Paweł FerencOceń: Stanisław Murzański