Zofia Ameisenowa

---

Życiorys

„W 1921 roku Zofia Ameisenowa z sukcesem zakończyła swoje studia doktoranckie na słynnym Uniwersytecie Jagiellońskim, po czym zaczęła pracować na tej prestiżowej uczelni. W owym czasie zajmowała stanowisko asystentki w Bibliotece Jagiellońskiej, co pozwoliło jej na dalszy rozwój akademicki. 1 sierpnia 1923 roku, wyszła za mąż za dr. Aleksandra Ameisena, dermatologa, literata oraz czołowego szachisty w Krakowie. Był on jej dalekim kuzynem.

W trakcie II wojny światowej Zofia Ameisenowa została najpierw ewakuowana do Łucka, gdzie przebywała w latach 1939–1940, a później przeniosła się do Kosowa Huculskiego w latach 1940–1942. W tym czasie jej mąż pracował w szpitalu wenerologicznym, który opiekował się uchodźcami. Niestety, 16 października 1941 roku, małżeństwo Ameisenów znalazło się w kosowskim więzieniu, wśród 2700 aresztowanych Żydów. Z tragedii, jaką był mord na ludności żydowskiej, przeżyli tylko oni oraz nieznany stomatolog. Mimo iż ocaleli, ich bezpieczeństwo było wciąż zagrożone, gdyż zbrodnie na Żydach ciągle trwały. W końcu Zofia i jej mąż zdołali uciec poprzez Czerniowce do Bukaresztu, stolicy Rumunii.

Bilans wojny okazał się dla Zofii Ameisenowej szczególnie tragiczny – straciła rodziców, siostrę, szwagra oraz cały swój majątek. Ponadto doświadczyła trzykrotnego aresztowania przez Gestapo, a także pobytu w getcie, co znacząco wpłynęło na jej zdrowie. Po wojnie powróciła do Krakowa, wznowiła pracę na uczelni i w 1955 roku uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego, a cztery lata później – profesora zwyczajnego.

Jako historyczka, Zofia Ameisenowa miała jasno określone cele, do których należało uporządkowanie i skatalogowanie zasobów grafiki oraz publikacja najcenniejszych zabytków znajdujących się w Bibliotece Jagiellońskiej, w tym rysunków, rycin oraz rękopisów iluminowanych. Chociaż stawiała czoła postępującej chorobie naczyń wieńcowych serca, z determinacją realizowała swoje zadania. Niestety, problemy zdrowotne nasiliły się, kiedy jej mąż doświadczył paraliżu, a Zofia z oddaniem opiekowała się nim aż do jego śmierci 25 grudnia 1961 roku. Po jego odejściu, stan zdrowia Zofii stopniowo się pogarszał.

Ostatecznie zmarła w nowohuckim szpitalu im. Stefana Żeromskiego. Jej ostatnim miejscem spoczynku jest nowy cmentarz żydowski przy ulicy Miodowej w Krakowie.

Publikacje

Zofia Ameisenowa, uznawana za wybitną postać w dziedzinie badań nad sztuką, jest autorką licznych publikacji, które obejmują szeroki zakres tematów związanych z historią sztuki. Poniżej zamieszczono listę jej prac:

• Średniowieczne malarstwo ścienne w Krakowie (1923),
• Inkunabuły graficzne Bibljoteki Jagiellońskiej (1924),
• Einblattdrucke des fünfzehnten Jahrhunderts in Polen. Holz- und Metallschnitte in den Bibliotheken zu Gołuchów, Krakau, Lemberg, Lublin, Płozk, Thorn und Warschau (1929),
• Biblja hebrajska XIV-go wieku w Krakowie i jej dekoracja malarska (1929),
• Minjatury włoskie Bibljoteki Jagiellońskiej. Trecento (1929),
• Księga zwiedzających Świątynię Sybilli w Puławch. Jej historja i dekoracja (1930),
• Francuskie rękopisy iluminowane z Wilanowa w Bibljotece Narodowej (1933),
• Les principaux manuscrits a peintures de la Biblioth̀eque Jagellonienne de Cracovie (1933),
• O kilku cennych rękopisach iluminowanych francuskich z Bibljoteki Wilanowskiej, obecnie w Bibljotece Narodowej w Warszawie (1934),
• Katalog wystawy iluminowanych rękopisów włoskich / Bibljoteka Jagiellońska (1934),
• Bibliografia drzeworytnictwa (1936),
• Ein unbekannter, früher Burgkmair-Holzschnitt in Krakau? (1936),
• The tree of life in Jewish iconography (1938),
• Epitafium Jana Borka. Obraz krakowski z w. XVI, niegdyś w katedrze na Wawelu,
• Dwa nieznane polskie znaki książkowe z XVI wieku (1947),
• Animal-headed gods, evangelists, saints and righteous men (1949),
• Czyim herbem jest herb Szeliga w Kodeksie Behema? (1954),
• Tabula Cebetis nieznany rysunek z XVI wieku w Bibliotece Jagiellońskiej (1956),
• Rękopisy i pierwodruki iluminowane Biblioteki Jagiellońskiej (Wrocław: Ossolineum, 1958),
• Globus Marcina Bylicy z Olkusza i mapy nieba na wschodzie i zachodzie (1959; wyd. także w j. angielskim),
• Godzinki Sobieskich w Windsorze (1959),
• Kodeks Baltazara Behema (1961; układ całości Rafał Glücksman),
• Problem modeli anatomicznych „écorchés” i trzy statuetki w Bibliotece Jagiellońskiej (1962; wyd. także w j. angielskim),
• Cztery polskie rękopisy iluminowane z lat 1524–1528 w zbiorach obcych (1967).

Prace Ameisenowej przyczyniają się do zrozumienia szerokiej gamy zjawisk kulturalnych i artystycznych, a ich tematyka jest niezwykle różnorodna, obejmująca zarówno dzieła sztuki na przestrzeni wieków, jak i analizę specyfikacji technik artystycznych. Dzięki jej badaniom możliwe stało się odkrycie wielu nieznanych aspektów polskiej sztuki i literatury, co stanowi cenny wkład w historię kultury europejskiej.

---

Oceń: Zofia Ameisenowa

---