Sądecki Park Etnograficzny

---

Teren parku

Ekspozycja główna

Na terenie parku etnograficznego, który zajmuje przestrzeń o powierzchni około 20 hektarów, znajduje się w sumie 68 różnorodnych obiektów, zgrupowanych w kilka zespołów. W skład tej unikalnej struktury wchodzi 9 wielobudynkowych zagród chłopskich oraz 4 zagród jednobudynkowych.

W szczególności uwagę zwraca XVII-wieczny dwór szlachecki oraz folwark dworski, które stanowią niezwykle ważne elementy dziedzictwa kulturowego regionu. Na terenie parku można również podziwiać XVIII-wieczną cerkiew łemkowską, a także fragment osady Cyganów Karpackich.

Oprócz tego, zwiedzający mogą zobaczyć luźno stojące budynki przemysłu wiejskiego, takie jak kuźnia, olejarnia czy wiatrak, a także wiele przykładów małej architektury, w tym kapliczki, krzyże przydrożne, studnie, pasieki czy suszarnie owoców. W większości obiektów znalazły swoje miejsce stałe ekspozycje, ukazujące wnętrza mieszkalne, gospodarcze i przemysłowe, które różnią się chronologicznie, majątkowo i społecznie.

W parku odtworzono również stare, wiejskie warsztaty rzemieślnicze, co stanowi cenną lekcję historii dla odwiedzających. Wiedza o regionalnej kulturze jest dodatkowo wzbogacona o tematyczne wystawy etnograficzne, takie jak „Izba weselna” oraz wystawa poświęcona maziarstwu łemkowskiemu. W zakresie ekspozycji wnętrz znajduje się w sumie 58 pomieszczeń, a otaczająca całość zieleń oraz tradycyjne otoczenie zagród tworzy spójną i harmonijną całość, która wprowadza w atmosferę dawnej wsi.

Miasteczko Galicyjskie

Sektor „Miasteczko Galicyjskie” w Sądeckim Parku Etnograficznym jest wyjątkową rekonstrukcją małomiasteczkowej architektury galicyjskiej z przełomu XIX i XX wieku. Jego unikalność polega na połączeniu estetyki z funkcjami użytkowymi, co czyni to miejsce atrakcyjnym zarówno dla turystów, jak i dla osób szukających przestrzeni do organizacji wydarzeń.

Miasteczko to, w przeciwieństwie do innych części parku etnograficznego, pełni głównie rolę zaplecza konferencyjnego, gastronomicznego i wystawienniczego. Znajdują się tam także obiekty handlowe, które współtworzą żywy i funkcjonalny kompleks. Warto zauważyć, że Miasteczko Galicyjskie stanowi główne wejście do całego parku, a jego lokalizacja w osiedlu Piątkowa w Nowym Sączu dodatkowo podnosi walory turystyczne tego miejsca.

Budowa budynków zakończyła się na przełomie marca i kwietnia 2011 roku, a ich oficjalne otwarcie miało miejsce 2 maja 2011 roku, tym samym rozpoczynając nową erę w historii tego regionu.

Obiekty

W Miasteczku Galicyjskim znajduje się 20 rekonstrukcji, które wnikliwie oddają klimat i charakter dawnych lat. Wśród nich warto wymienić:

• ratusz – nawiązujący do niezdobytego projektu w Starosączku; jego architektura oparta jest na historycznych rysunkach, znajdują się w nim sala konferencyjna, czytelnia, pokoje gościnne oraz galerie obrazów,
• atelier fotografa oraz pracownia zegarmistrza – rekonstrukcja zniszczonego budynku ze Starego Sącza sprzed 2003 roku; w jego wnętrzu można zobaczyć dawny zakład zegarmistrzowski i atelier,
• dwór szlachecki z Łososiny Górnej – mieszczący Bibliotekę Specjalistyczną przy Muzeum Okręgowym,
• pracownia garncarza – inspirowana zachowanym obiektem ze Starego Sącza,
• replika Ochotniczej Straży Pożarnej z Lipinek k/Gorlic – z wieżyczką do suszenia węży wzorowaną na remizie z Biegonic; oryginalna powstała w Lipinkach po I wojnie światowej, a aktualnie znajduje się w skansenie w Sanoku,
• kapliczka Św. Floriana – inspirowana kapliczką z Zakliczyna,
• rekonstrukcja żydowskiej karczmy – w której serwowane są tradycyjne potrawy narodów z dawnej Austro-Węgier,
• recepcja – znajdująca się w rekonstrukcji nowosądeckiego budynku mieszkalnego, rozebranego w latach 1971/72,
• rekonstrukcja niezachowanego budynku z Krościenka n/Dunajcem – stylizowanego na dawny lombard, gdzie można nabyć pamiątki ze skansenu,
• sklep i warsztat sznycerza – na podstawie zachowanego budynku z Krościenka,
• znana jako „Galeria Paszyńska” – miejsce wystaw malarstwa na szkle oraz współczesnej rzeźby ludowej z pokazami amatorskich artystów,
• rekonstrukcja budynku z Lanckorony – oddająca wygląd dawnych aptek i gabinetów dentystycznych,
• replika budynku z Czchowa – przeznaczona na pracownię krawiecką oraz mieszkanie,
• „Cukiernia Lwowska” – miejsce w którym można spróbować lokalnych wyrobów cukierniczych i piekarskich,
• urzęd pocztowy z czasów monarchii austro-węgierskiej – umiejscowiony w budynku-rekonstrukcji z Lipnicy Murowanej,
• sklep kolonialny – kopia budynku z Zakliczyna, w którym dostępne są różne produkty spożywcze,
• magiel i fryzjer – rekonstrukcja mieszkalnego budynku z Zakliczyna,
• posterunek żandarmerii – rekonstrukcja budynku z Zakliczyna, wykorzystywana przez służby ochrony,
• studnia miejska,
• kapliczka św. Jana Nepomucena – kopia czchowskiej kapliczki.

Sektor Kolonistów Józefińskich

W Sektorze Kolonistów Józefińskich w Sądeckim Parku Etnograficznym ukazana jest bogata kultura niemieckich kolonistów zwanych Galicyjskimi, którzy przybyli do Galicji w ramach kolonizacji józefińskiej. Lata 1781–1786 były czasem, gdy cesarz Józef II sprowadził tych osadników, oferując im szansę na nowe życie w tej części Europy.

Osadnicy, w większości pochodzący z centralnych Niemiec, a szczególnie z regionów takich jak Palatynat, Hesse oraz Nassau, emigrowali w poszukiwaniu lepszych warunków. Przynosiło im to korzyści w postaci ziemi oraz dotacji finansowej, które były dostępne dla ochotników z cesarskiego skarbu. Osady powstały głównie w pobliżu Nowego Sącza, na terenach konfiskowanych dóbr królewskich i klasztornych, w otoczeniu rdzennej grupy etnograficznej – Lachów Sądeckich.

Przez kolejne lata, niektórzy z kolonistów, pomimo procesu polonizacji, postrzegali siebie jako Niemców. W wyniku wydarzeń II wojny światowej, w 1944 roku, musieli oni emigrować na zachód, przekraczając nowe granice ustalone po wojnie na Odrze i Nysie. Oprócz nich, po wysiedleniu Łemków, pozostały ślady wyjątkowej architektury, różniącej się od tej spotykanej w polskich wsiach.

Sektor Kolonistów Józefińskich znajduje się na terenie osiedla Piątkowa w Nowym Sączu i rozciąga się wzdłuż drogi, która łączy starą część parku z Miasteczkiem Galicyjskim. W jego skład wchodzą rekonstrukcje trzech murowanych zagród z Gołkowic Dolnych, datowanych na przełom XVIII i XIX wieku.

W ramach tych zagrod znajduje się podwórze, które jest zamknięte z dwóch boków przez budynek mieszkalny oraz spichlerz. Od strony drogi widoczny jest również wysoki mur z charakterystyczną bramą wjazdową oraz furtką wejściową. Na końcu tego fascynującego sektora znajduje się oryginalny kościół ewangelicki z 1809 roku.

Ten zabytkowy obiekt, pierwotnie usytuowany w Stadłach, został przeniesiony do Świniarska po II wojnie światowej, a następnie, po pożarze w 2003 roku, znalazł swoje miejsce w Sądeckim Parku Etnograficznym. Obecnie pełni funkcję sakralną jako zbór ewangelicki, przypominając o bogatej historii i dziedzictwie kolonistów józefińskich.

---

Oceń: Sądecki Park Etnograficzny

---