Piątkowa (Nowy Sącz)

---

Historia

Piątkowa ma ciekawą i bogatą historię, sięgającą prawdopodobnie pierwszej połowy XIII wieku, kiedy to została uznana za wieś miejską.

W latach 1320 – 1330 możemy znaleźć pierwsze zapisy dotyczące Piątkowej w „Zbiorze dokumentów małopolskich”. W tym czasie wieś była miejscem, gdzie odbywały się sądy prowincjonalne, a takie sesje miały miejsce trzy razy w roku.

W 1360 roku Piątkowa zyskała znaczenie jako część uposażenia powstającego w Nowym Sączu szpitala Św. Ducha, co podkreśla jej rolę w lokalnej społeczności. W 1412 roku rajcy sądeccy przekazali sołectwo Piątkowa na rzecz kościoła oraz opactwa norbertan w Nowym Sączu.

W 1470 roku w „Liber beneficiorum” Jana Długosza, spisie przywilejów i funduszy kościoła diecezji krakowskiej, znajdujemy wzmiankę, która wskazuje, że Piątkowa była już wsią w parafii Nowy Sącz i stanowiła własność rajców sądeckich. Według tego dokumentu wieś posiadała ogrody, chaty oraz młyn, a także 19 łanów kmiecych i 1 łan sołtysi.

W 1550 roku Jan z Ocieszyna, będący kanclerzem Królestwa i podkomorzym ziemi krakowskiej, przeprowadził rozgraniczenie między Januszową, należącą do norbertanów, a Piątkową oraz Chruślicami, które były własnością Piotra Beliny.

W latach 1616 – 1617, z lustracji podatkowej wynika, że we wsi mieszkało 17 kmieci, 6 zagrodników z rolami oraz 2 komorników bez bydła. W 1712 roku Piątkowa przeszła w ręce opata nowosądeckiego jako zastaw za pożyczkę udzieloną miastu Nowy Sącz.

W 1751 – 1755 Piątkowa ponownie była oddawana w zastaw, tym razem w zamian za fundusze na remont kościoła franciszkańskiego oraz innych obiektów obronnych. W 1873 roku zachowała się uchwała gminy Nowego Sącza, która nawoływała do egzekwowania należności na utrzymanie dróg przebiegających przez Piątkową.

W latach 80. XIX wieku „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego” opisał Piątkową jako osadę z 93 domami i 628 mieszkańcami, w tym 306 mężczyznami i 322 kobietami, z czego 585 wyznania rzymskokatolickiego, 3 grekokatolickiego oraz 40 żydowskiego.

W 1900 roku szkoła w Piątkowej miała tylko 3 uczniów, a jej data powstania jest nieznana. Dwa lata później Rada Powiatowa postanowiła przeznaczyć fundusze na wykup gruntów pod drogę łączącą Piątkową z Mogilnem. W 1947 roku, w wyniku spisu, w Piątkowej oraz Boguszowej zarejestrowano 294 gospodarstwa i 1200 mieszkańców.

W 1950 roku liczba gospodarstw spadła do 172, a liczba mieszkańców wyniosła 1130, co było spowodowane organizowaniem wyjazdów na Ziemie Odzyskane. W 1953 roku w szkole podstawowej zainstalowano elektryczność.

Rok 1954 to powstanie Gromadzkiej Rady Narodowej w Piątkowej, obejmującej również Boguszową, Chruślice oraz Paszyn. W 1955 roku do Piątkowej zaczęły dojeżdżać autobusy Miejskiej Komunikacji Samochodowej na trasie Nowy Sącz – Paszyn. W 1956 roku przebudowano skocznię narciarską, a w 1958 roku przystąpiono do rozbudowy szkoły podstawowej, gdzie powstał Ludowy Zespół Sportowy „Jedność”.

W latach 1959 – 1960 w Piątkowej powstało boisko sportowe, a w 1962 roku wieś została zelektryfikowana. W 1966 roku parafia Św. Małgorzaty w Nowym Sączu zakupiła w Piątkowej gospodarstwo rolne, gdzie od 1967 roku zaczęto prowadzić katechezę.

W 1977 roku część Piątkowej została włączona do granic miasta Nowego Sącza. Dwa lata po tym oddano do użytku kaplicę i utworzono rektorat, który stał się częścią parafii Św. Małgorzaty na terenie wsi Piątkowa.

W 1994 roku powstał Zespół Pieśni i Tańca „Piątkowioki”, a w 1995 roku rozpoczęto budowę kościoła, który również był częścią wsi. W 2002 roku utworzono parafię Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Piątkowej.

Na zakończenie, w 2005 roku zainicjowano budowę Miasteczka Galicyjskiego, które stało się elementem Sądeckiego Parku Etnograficznego, co wzbogaca lokalną kulturę i prezencję Piątkowej.

Etymologia nazwy

Nazwa miejsca Piątkowa ma swoje korzenie w formie dzierżawczej związanej z nazwiskiem Piątek. Historyczne zapisy ukazują rozwój tej nazwy na przestrzeni wieków.

W dokumentach z roku 1435, zapisanych w „Zbiorze dokumentów małopolskich”, Piątkowa pojawia się pod formą „Panthkowa”. Notacja ta świadczy o ewolucji języka oraz lokalnej tradycji pisarskiej. Następnie, w roku 1568, w księgach grodzkich sądeckich nazwa ta została zarejestrowana jako „Piathkowa”.

W jeszcze późniejszym czasie, w rejestrze poborowym z roku 1581, występuje ona jako „Piąthkowa”, co dowodzi dalszej modyfikacji w pisowni. Z kolei w dokumencie podatkowym z 1529 roku spotykamy wersję „Wola Piątkowska” (Pyathkowa Wolya), która wskazuje na ciekawe konotacje i znaczenia związane z tym obszarem.

W lustracji podatkowej z roku 1564 możemy odnaleźć nazwę, która brzmi dzisiaj jako Piątkowa, pokazując tym samym, że zachowała się w zasadzie niezmieniona przez stulecia.

---

Oceń: Piątkowa (Nowy Sącz)

---