Karpacki Oddział Straży Granicznej

---

Formowanie i zmiany organizacyjne

W dniu 7 maja 1991 roku, na mocy zarządzenia nr 021 wydanego przez Komendanta Głównego Straży Granicznej płk prof. dr hab. Marka Lisieckiego, zdecydowano o rozwiązaniu Karpackiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza w Nowym Sączu, co miało miejsce 16 maja 1991 roku. W wyniku tego działania utworzono Karpacki Oddział Straży Granicznej, który nawiązywał do etatu nr 44/05 i obejmował 945 funkcjonariuszy oraz 187 pracowników administracyjnych.

W tym samym dniu, 7 maja 1991, zarządzeniem nr 021 rozwiązano również Orkiestrę Reprezentacyjną WOP w Nowym Sączu. Jako kontynuację tej tradycji powołano Orkiestrę Reprezentacyjną SG, która według etatu nr 44/018 liczyła 63 funkcjonariuszy oraz 2 pracowników urzędów państwowych.

Dnia 3 października 1991 została podjęta decyzja nr 2, w myśl której nadano Karpackiemu Oddziałowi Straży Granicznej w Nowym Sączu imię 1 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz przyznano sztandar, co znacząco wzbogaciło tradycje jednostki.

Ważnym krokiem było także zarządzenie nr 64, wydane przez Komendanta Głównego Straży Granicznej 2 listopada 2010 roku, które określiło i wprowadziło nowy symbol dla Karpackiego Oddziału Straży Granicznej, co miało na celu wzmocnienie tożsamości jednostki.

Niestety, rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 6 marca 2013 roku, obowiązujące od 31 grudnia 2013 roku, zadecydowało o likwidacji Karpackiego Oddziału Straży Granicznej. Jego odpowiedzialności oraz zakres terytorialny na granicy z Słowacją przejął Śląsko-Małopolski Oddział Straży Granicznej z siedzibą w Raciborzu. W obiektach koszarowych tegoż oddziału utworzono Karpacki Ośrodek Wsparcia Straży Granicznej w Nowym Sączu.

Nowe zmiany nastąpiły 28 lipca 2016 roku, kiedy to zarządzeniem nr 81 Komendanta Głównego Straży Granicznej wprowadzono nowy symbol Karpackiego Oddziału Straży Granicznej. Po wielu latach, 2 czerwca 2017 roku, oddział ten ponownie otrzymał imię I Pułku Strzelców Podhalańskich oraz sztandar, co stanowiło powrót do jego historycznych tradycji.

Zasięg terytorialny

Na samym początku, zasięg terytorialny Oddziału Straży Granicznej obejmował obszar, który zaczynał się od znaku granicznego I/202. Ten punkt graniczny stanowił granicę z częścią odpowiedzialności Bieszczadzkiego Oddziału SG w Przemyślu, kończąc na znaku granicznym III/90, gdzie miało miejsce rozgraniczenie z Beskidzkim Oddziałem SG w Cieszynie.

Od 1 listopada 1998 roku, w wyniku likwidacji Beskidzkiego Oddziału SG, oddział przejął odpowiedzialność za ochronę zachodniej granicy polsko-słowackiej, rozciągającej się od Babiej Góry do punktu, w którym graniczyły Polska, Słowacja i Czechy. Nowy zasięg terytorialny obejmował odcinek granicy państwowej od znaku granicznego I/202 wyłącznie, do znaku granicznego III/201, co wiązało się z granicą z Śląskim Oddziałem SG w Raciborzu. W tym czasie oddział był odpowiedzialny za ochronę granicy państwowej o długości 399,2 km, z czego 312,7 km znajdowało się w województwie małopolskim, a 86,5 km w województwie śląskim.

12 stycznia 2002 roku zasięg terytorialny oddziału rozszedł się na województwo małopolskie, łącząc je z południowymi terenami województwa świętokrzyskiego, w czym uwzględniono powiat żywiecki oraz odpowiednią część powiatu cieszyńskiego, ograniczoną do linii granicznych biegnących od znaku granicznego I/201 na granicy z Republiką Słowacką, poprzez most na potoku Czadeczka i dalej wzdłuż granicy gmin Jaworzynka, Koniaków oraz Istebna.

Na początku 2005 roku, terytorialny zasięg oddziału skupił się na powiatach wchodzących w skład województwa podkarpackiego, obejmując powiaty jasielski, krośnieński, sanocki oraz leski (z wyłączeniem gminy Olszanica) oraz część powiatu bieszczadzkiego. Długość granicy, którą ochraniał oddział w tym okresie, wynosiła 541,062 km, z czego 319,49 km w województwie małopolskim, 134,14 km w podkarpackim i 87,43 km w śląskim.

1 czerwca 2009 roku zasięg terytorialny obejmował podobne obszary, z uwzględnieniem zmian w granicach powiatów podkarpackiego oraz małopolskiego. Kolejne modyfikacje miały miejsce 1 kwietnia 2011 roku, kiedy oddział skupił się na kontynuacji swoich obowiązków, obejmując teren województwa małopolskiego i część powiatu cieszyńskiego, koncentrując się na gminie Istebna i jej granicach.

W obszarze terytorialnym działania oddziału, kluczowymi organami były komendant oddziału oraz komendanci strażnic i placówek kontrolnych. Po reorganizacji przeprowadzonej w 2004 roku, na czoło struktury wyłonił się komendant oddziału oraz komendanci placówek, odpowiedzialni za efektywne funkcjonowanie w ramach przypisanych im zadań.

Struktura organizacyjna

Organizacja struktury Karpackiego Oddziału Straży Granicznej w dniu 16 maja 1991 roku była niezwykle różnorodna i skomplikowana. W jej skład wchodziły następujące elementy:

• Komendant Oddziału,
• Zastępca Komendanta Oddziału,
• Starszy Radca Prawny,
• Wydział Ochrony Granicy Państwowej,
• Wydział Kontroli Ruchu Granicznego,
• Wydział Dochodzeniowo-Śledczy,
• Wydział Prezydialny,
• Wydział Łączności i Informatyki,
• Wydział Kadr i Szkolenia,
• Wydział Finansów,
• Wydział Techniki i Zaopatrzenia,
  – Kompania Zabezpieczenia,
  – Kompania Odwodowa,
  – Kompania Odwodowa,
  – Samodzielna Kompania Odwodowa SG w Nowym Targu,
  – Służba Zdrowia.

W 1991 roku, Karpacki Oddział miał również podległe jednostki, które urzędowały do różnych dat:

• Strażnica SG w Gładyszowie do 1 stycznia 2003,
• Strażnica SG w Wysowej do 2005,
• Strażnica SG w Tyliczu do 1 maja 2004,
• Strażnica SG w Muszynie do 1 stycznia 2003,
• Strażnica SG w Piwnicznej-Zdroju do 1 stycznia 2003,
• Strażnica SG w Szlachtowej, przekształcona w Strażnicę SG w Szczawnicy,
• Strażnica SG w Sromowcach Wyżnych do 1 stycznia 2003,
• Strażnica SG w Kacwinie do 1 maja 2004,
• Strażnica SG w Jurgowie do 1 października 2003,
• Strażnica SG na Łysej Polanie do 15 października 2002,
• Strażnica SG w Zakopanem do 24 sierpnia 2005,
• Strażnica SG w Witowie do 1999,
• Strażnica SG w Podczerwonem do 1 maja 2004,
• Strażnica SG w Chyżnem do 1 stycznia 2003,
• Strażnica SG w Lipnicy Wielkiej do 24 sierpnia 2005,
• Strażnica SG w Zawoi do 1997,
• Graniczna Placówka Kontrolna SG w Muszynie,
• Graniczna Placówka Kontrolna SG w Piwnicznej-Zdroju,
• Graniczna Placówka Kontrolna SG na Łysej Polanie,
• Graniczna Placówka Kontrolna SG w Chyżnem,
• Graniczna Placówka Kontrolna SG w Krakowie-Balicach do 24 sierpnia 2005.

W 1995 roku z kolei, powstała Graniczna Placówka Kontrolna SG w Koniecznej. Z dniem 1 grudnia 1998, z rozformowanego Beskidzkiego OSG, do oddziału przydzielono nowe strażnice:

• Strażnica SG w Korbelowie do 1 stycznia 2003,
• Strażnica SG w Soblówce do 2005,
• Strażnica SG w Rycerce do 15 września 2004,
• Strażnica SG w Zwardoniu do 1 stycznia 2003,
• Graniczna Placówka Kontrolna SG w Korbielowie,
• Graniczna Placówka Kontrolna SG w Zwardoniu.

Od roku 2003, funkcjonowanie Karpackiego Oddziału Straży Granicznej regulowało Zarządzenie nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 24 września 2003 roku, które nadawało regulamin organizacyjny dla Komendy Karpackiego Oddziału Straży Granicznej im. I Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu. Zarządzenie to było zmieniane wielokrotnie, na przykład poprzez zarządzenia nr 39 z 23 maja 2008, nr 63 z 28 sierpnia 2008 i nr 85 z 16 listopada 2009.

W dniu 1 stycznia 2005 roku, oddziałowi podporządkowano także:

• Strażnica SG w Wetlinie,
• Strażnica SG w Cisnej do 2005,
• Strażnica SG w Komańczy do 2005,
• Strażnica SG w Jaśliskach do 2005,
• Strażnica SG w Ożennej do 2005,
• Graniczna Placówka Kontrolna SG w Łupkowie,
• Graniczna Placówka Kontrolna SG w Barwinku.

W dniu 24 sierpnia 2005 roku, w miejsce dotychczas istniejących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych powstały nowe placówki Straży Granicznej, a dotychczas zatrudnieni funkcjonariusze stali się pracownikami tych placówek. Przykładowo, placówki SG w Wetlinie działały do 31 maja 2009, a Placówka SG w Sanoku była aktywna od 15 stycznia 2008 do 31 maja 2009, zanim została przekazana do Bieszczadzkiego OSG.

W skład nowoczesnych placówek SG weszły również:

• Placówka SG w Łupkowie do 14 stycznia 2008,
• Placówka SG w Muszynie do 14 stycznia 2008,
• Placówka SG w Koniecznej do 14 stycznia 2008,
• Placówka SG w Barwinku,
• Punkt Kontaktowy Barwinek-Vyšný Komárnik od 1 września 2005,
• Placówka SG w Piwnicznej-Zdroju,
• Placówka Straży Granicznej w Szczawnicy,
• Placówka SG w Sromowcach Wyżnych,
• Placówka SG na Łysej Polanie do 14 stycznia 2008,
• Placówka SG w Zakopanem,
• Placówka SG w Chyżnem do 2006,
• Punkt Kontaktowy Chyżne-Trstená od 2007,
• Placówka SG w Lipnicy Wielkiej,
• Placówka SG w Korbielowie do 14 stycznia 2008,
• Placówka SG w Zwardoniu do 14 stycznia 2008,
• Placówka SG w Żywcu od 15 stycznia 2008.

W 2008 roku działała także Placówka SG w Tarnowie, która zaczęła funkcjonować od 15 stycznia, a 4 kwietnia 2008 roku formalnie przeniesiono ją do Tarnowa.

W dniu 1 stycznia 2010 roku, w obszarze operacyjnym Karpackiego OSG funkcjonowało osiem placówek SG oraz jedno przejście graniczne, w tym:

• Placówka SG w Tarnowie,
• Placówka SG w Zakopanem,
• Placówka SG w Sromowcach Wyżnych do 31 grudnia 2010,
• Placówka SG w Lipnicy Wielkiej do 31 grudnia 2010,
• Placówka SG w Barwinku do 15 marca 2010,
• Placówka Straży Granicznej w Piwnicznej-Zdrożu do 31 maja 2013,
• Placówka SG w Żywcu do 31 grudnia 2013,
• Placówka SG w Krakowie-Balicach – odpowiedzialna za obsługę przejścia granicznego Kraków-Balice w Międzynarodowym Porcie Lotniczym.

Komendanci oddziału

W Karpackim Oddziale Straży Granicznej na przestrzeni lat pełnili funkcje dowódcze wybitni oficerowie, których kadencje miały znaczący wpływ na rozwój i funkcjonowanie jednostki. Do kluczowych postaci w tej instytucji zalicza się:

• płk SG gen. bryg. SG Stanisław Laciuga, który był na czołowej pozycji od 16 maja 2016 roku do 21 lutego 2024 roku,
• gen. bryg. SG Adam Jopek, aktualny komendant, który rozpoczął swoją służbę 22 lutego 2024 roku i kontynuuje ją do chwili obecnej.

---

Oceń: Karpacki Oddział Straży Granicznej

---