Biegonice

Osiedla

Biegonice to malownicze osiedle położone w Nowym Sączu, znajdujące się w jego południowo-zachodniej części. To miejsce graniczy z innymi osiedlami, takimi jak Dąbrówka oraz Wólki, a także z pobliskimi miejscowościami oraz gminami, takimi jak Stary Sącz i Podegrodzie.

Obszar ten obejmuje teren znajdujący się pomiędzy ulicami Węgierską, Elektrodową, Towarową oraz potokiem Ściubanowskim. Warto zaznaczyć, że nazwa osiedla jest związana z imieniem Biegun, co dodaje mu historycznego charakteru.

Biegonice były wzmiankowane już w 1280 roku, co miało miejsce w dokumentacji lokacyjnej klasztoru klarysek starosądeckich. Miejscowość ta, jako wieś duchowna o nazwie Bieganice, była w posiadaniu klasztoru klarysek w Starym Sączu i znajdowała się w drugiej połowie XVI wieku w granicach powiatu sądeckiego w województwie krakowskim. Do roku 1782 Biegonice pozostawały własnością klarysek starosądeckich, a później przeszły do skarbu austriackiego, co było związane z tzw. funduszem religijnym.

Od około 1786 roku teren ten był znany jako kolonia niemiecka, nazywając się Biegonice Niemieckie (Laufendorf). Z biegiem czasu Biegonice stały się gminą jednowioskową. W latach 1954–1972 wieś była siedzibą władz gromady Biegonice, która obejmowała również sąsiednie miejscowości takie jak Dąbrówka Polska, Łazy Biegonickie oraz Myślec. W 1973 roku część Biegonic została włączona do Nowego Sącza, a w 1977 roku cała wieś została włączona do granic miasta.

Od roku 1990 Biegonice są osiedlem z własnym samorządem, co przyczynia się do ich dynamicznego rozwoju oraz aktywności społecznej mieszkańców.

Historia

Kalendarium

Historia Biegonic sięga XIII wieku, kiedy to w 1257 roku został wydany akt w Korczynie.

W 1269 roku św. Kinga przekazała biskupowi krakowskiemu Pawłowi z Przemankowa łan staropolski, który miał być przeznaczony na budowę i wyposażenie kościoła w Biegonicach, co było ważnym krokiem dla rozwoju tej wsi.

W 1288 roku w Biegonicach stanął pierwszy kościół modrzewiowy, wzbogacony o szaty liturgiczne wykonane przez Kingę. Kościół nosił wezwanie św. Wawrzyńca.

W 1622 roku miejscowość dotknęła zaraza, która pochłonęła niemal połowę mieszkańców, co skłoniło ks. Stanisława Wcianeczka do postawienia kościółka pw. Bożej Opatrzności i św. Sebastiana na Podoleńcu jako wotum dziękczynne.

Rok 1628 był tragiczny dla kościoła św. Wawrzyńca, który uległ pożarowi spowodowanemu świecami pozostawionymi przy Bożym Grobie. Mimo zniszczeń, niektóre przedmioty liturgiczne udało się ocalić, a nabożeństwa przeniesiono do nowego kościółka na Podoleńcu.

W 1647 roku pod opieką ksieni starosądeckiej Anny Lipskiej na miejscu strawionego kościoła wybudowano nową konstrukcję, tym razem kamienną, z użyciem kamienia z Winnej Góry. Cmentarz istniał wokół kościoła aż do końca XIX wieku.

W 1782 roku miała miejsce kasata klasztoru OO. Franciszkanów i PP. Klarysek w Starym Sączu, co wpłynęło na kolonizację józefińską w Biegonicach i utworzenie tzw. niemieckiej wsi, zamieszkanej przez koloniści ewangelickiego wyznania.

Niestety, w 1795 roku zburzono kościółek na Podoleńcu, a w 1873 roku cholera pochłonęła 72 osoby, które pochowano na Podoleńcu, gdzie obecnie znajduje się kapliczka choleryczna.

Rok 1907 przyniósł rozbiórkę starego kościoła i powstanie nowego, z cegły licowej, zaprojektowanego w stylu nadwiślańskim. Budowę rozpoczął ks. Andrzej Niemiec, a zakończył ks. Leon Miętus. Poświęcenie nowego kościoła miało miejsce 12 lipca 1921 roku.

Dzięki księdzu Stefanowi Wierzyńskiemu, który osiedlił się w USA, kościół w 1930 roku wzbogacił się o polichromię. Niewiele lat później, w 1932 roku, zakupiono dzwon, który niestety został skonfiskowany przez Niemców podczas wojny.

W 1939 roku położono tam kiosk, a plany budowy Domu Opieki zostały przerwane przez II wojnę światową. W 1941 roku doszło do rozstrzelania 32 zakładników przez Niemców, w którym to wydarzeniu brał udział m.in. Jan Karski.

W latach 60. XX wieku podjęto szereg prac renowacyjnych, a w 1980 roku rozpoczęto budowę nowej plebanii. Kolejne wydarzenia w historii kościoła obejmują m.in. wzmocnienie stropu w 1990 roku oraz doprowadzenie wody na cmentarz w 1991 roku.

Na przełomie lat 90-tych dokonano znaczących prac w obrębie świątyni, w tym wymiany posadzki oraz zakupione zostały nowe dzwony, które wzbogaciły dźwięki rozbrzmiewające w Biegonicach.

Czas II wojny światowej

Podczas II wojny światowej, na terenach Biegonic miały miejsce tragiczne wydarzenia. Rozstrzelano 74 osoby, w większości to byli zakładnicy, w tym malarz Bolesław Barbacki. Rozstrzelania miały miejsce w trzech kluczowych datach: 19 grudnia 1939, 21 sierpnia 1941 oraz 27 września 1941.

Odkrycia archeologiczne

Odkrycia archeologiczne na terenie Biegonic miały miejsce przy budowie zakładów Carbon w latach 1960-1995. W latach 1960-1972 odkryto zniszczone groby popielicowe z czasów prowincjonalno-rzymskich, datowane na 1700-400 p.n.e.

W czasie badań, przeprowadzonych przez M. Cabalską w latach 1957-1958, ujawniono resztki wałów, które wznosiły się na wysokość około 13 m nad poziom ulicy Węgierskiej. Gród ten posiadał podwójne obwałowania oraz wewnętrzną fosę i był istotnym punktem na szlaku Poradzkim już za czasów rzymskich. Z kolei w Popradzie odnaleziono fragmenty rzymskich mieczy. M. Cabalska wskazuje na możliwość istnienia tutaj grodziska kasztelańskiego, które uległo zniszczeniu w wyniku najazdów tatarskich w XIII wieku. Dziś Winna Góra pełni rolę punktu widokowego oraz miejsce uprawy roli dla lokalnych rolników.

Zabytki biegonickie

W Biegonicach można znaleźć wiele cennych zabytków, które świadczą o bogatej historii regionu. Wśród najważniejszych z nich wyróżnia się kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca. To miejsce kryje w sobie wiele interesujących elementów, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów.

W kościele znajdują się:

  • obraz Matki Boskiej Biegonickiej, pochodzący z XV–XVI wieku,
  • dzwon z roku 1553,
  • krzyż procesyjny z XVI wieku,
  • chrzcielnica z 1668 roku,
  • obraz Przemienienia Pańskiego z ołtarza Matki Boskiej Biegonickiej,
  • kropielnica usytuowana w przedsionku,
  • figura św. Floriana, która obecnie znajduje się przy remizie strażackiej,
  • obraz Świętej Rodziny z 1910 roku,
  • oraz wiele innych sprzętów liturgicznych, rzeźb i figur.

Te skarby kulturowe stanowią nie tylko ważny element dziedzictwa Biegonic, ale również przyczyniają się do pogłębiania wiedzy o historiach związanych z tym regionem.

Winna Góra

Winna Góra to imponujące wzniesienie o wysokości 353,4 m n.p.m., które znajduje się tuż przy brzegu rzeki Poprad. W jego bezpośrednim sąsiedztwie zlokalizowany jest nieczynny kamieniołom, z którego wydobywany kamień posłużył do budowy biegonickiego kościoła. W trakcie badań prowadzonych przez ekipę UJ odkryto na Winnej Górze resztki wału ziemnego. Był on częścią obrony grodziska, które istniało już w czasach rzymskich, kontrolując pobliski szlak handlowy.

Obecnie z grodziska nie zachowały się żadne widoczne elementy, a to, co pozostało, zostało zniszczone przez rolników podczas upraw. Winna Góra jest też znakomitym punktem widokowym, z którego widać pasmo Beskidu Sądeckiego oraz Radziejowej, a także zarówno nowy, jak i stary Sącz.

W 1934 roku, na pamiątkę 1900-lecia śmierci Jezusa, na szczycie góry ustawiono drewniany krzyż, który zastąpiono nowym w 1989 roku. Nazwa „Winna” nawiązuje do najdawniejszych czasów oraz do winorośli, która niegdyś porastała południowy stok góry.

W czasie II wojny światowej przez Winą Górę przebiegały okopy, z których Niemcy ostrzeliwali Nowy Sącz. To wydarzenie miało miejsce w 1945 roku, gdy miasto było już zajęte przez Armię Czerwoną. Na ulicy Elektrodowej znajdowało się duże działo, opierające się o dach jednego z domów, mocno wymierzone w centrum Nowego Sącza. Mieszkańcy, którzy doświadczyli przejścia frontu, wspominają o baterii katiuszy ustawionej na brzegu Popradu oraz o przerażającym smrodzie, który towarzyszył działaniom wojennym. Żołnierze radzieccy, rabując, zabierali mieszkańcom wszystkie zapasy żywnościowe, często demolując chałupy.

Podoleniec

Podoleniec to nazwa popularnie używana w odniesieniu do części Biegonic, która znajduje się poniżej głównego poziomu tej dzielnicy. W miejscu, gdzie zbiega się ulica Towarowa z Elektrodową, mamy do czynienia z niewielkim wzniesieniem, gdzie niegdyś usytuowany był kościółek dedykowany św. Sebastianowi, a później cmentarz choleryczny.

Dziś na tym terenie możemy zobaczyć skromną kapliczkę z figurą Matki Bożej Niepokalanej, która upamiętnia historyczne znaczenie tego miejsca. W czasie uroczystości Bożego Ciała, procesja prowadzi swoje kroki w kierunku wspomnianej kapliczki, przy której stawiany jest ołtarz.

W bliskim sąsiedztwie kapliczki zlokalizowany jest stadion piłkarski „Biegoniczanka” oraz stacja kolejowa. Za nimi rozpościerają się urodzajne pola uprawne oraz wiją się rzeki Poprad i Dunajec.

W okresie przed II wojną światową cmentarz na Podoleńcu stanowił jedną całość z gospodarstwem Gargasów. W czasach zarazy chowano tutaj zmarłych, ponieważ teren ten był pozbawiony zabudowań aż do samego Dunajca. Ostatni budynek, który można było tam zobaczyć, to dwór Grzesickich, ulokowany w taki sposób, że jego tylna ściana wychodziła w kierunku cmentarza. Obecnie w tym miejscu znajduje się prywatny dworek, który został zbudowany w czasach współczesnych.

Przypisy

  1. Zarządzenie Nr 369/2019 Prezydenta Miasta Nowego Sącza z dnia 19.06.2019 r. bip.malopolska.pl. [dostęp 27.09.2019 r.]
  2. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008 r., s. 103.
  3. Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 12.

Oceń: Biegonice

★★★★★
Średnia ocena:4.96 Liczba ocen:15