Stanisław Skrzeszewski

---

Życiorys

Stanisław Skrzeszewski był synem Oskara oraz Rozalii z Majewskich, a jego młodzieńcze lata spędził w Nowym Sączu. Początkowo uczęszczał do lokalnego gimnazjum, a następnie kontynuował naukę w Pradze, gdzie w klasie III uczęszczał na kursy gimnazjalne. Po powrocie do Nowego Sącza, w 1920 roku, złożył egzamin maturalny. Już od 1916 roku był aktywnym członkiem tajnych kółek socjalistycznych. W 1920 roku, przez rok, uczył w szkole wiejskiej w Rzeczniowie, a w latach 1921–1925 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie otrzymał tytuł doktora filozofii. W trakcie swojej edukacji, w 1921 roku, dołączył do kół młodzieży komunistycznej, a w 1922 roku został członkiem Związku Młodzieży Komunistycznej, która później przekształciła się w Komunistyczny Związek Młodzieży Polski, a dwa lata później dołączył do Komunistycznej Partii Polski.

W 1924 roku Skrzeszewski został aresztowany, lecz zdołał odzyskać wolność dzięki interwencji Władysława Heinricha. Bez możliwości zatrudnienia na uczelni, wyjechał do Francji, gdzie w latach 1925-1926 studiował filozofię oraz metodologię ogólną na Sorbonie. W tym czasie nawiązał relacje z Francuską Partią Komunistyczną, choć nie był szczególnie aktywny w polityce. W latach 1926–1928 uczył w gimnazjum w Dębicy, gdzie założył pierwszą komórkę Komunistycznej Partii Polski. Po zwolnieniu z pracy, jego źródłem utrzymania były korepetycje oraz pomoc Bruche Mendelbaumówny, z którą w 1934 roku zawarł związek małżeński.

W latach 1932-1933 Skrzeszewski pracował przez pięć miesięcy w szkole w Sromowcach nad Dunajcem. Po kolejnym aresztowaniu 20 kwietnia 1932 roku, spędził pięć tygodni w areszcie w Krakowie. Od końca 1934 roku był zatrudniony jako wykładowca pedagogiki oraz dydaktyki w Państwowym Pedagogium w Krakowie. Działając w komunistycznej frakcji Związku Nauczycielstwa Polskiego, w listopadzie tego samego roku był na liście osób przewidzianych do internowania w razie stanu wyjątkowego. Od 1937 roku prowadził cotygodniowe zajęcia w Instytucie Pedagogicznym w Katowicach, a w latach 1938-1939 piastował stanowisko asystenta wolontariusza przy katedrze pedagogiki UJ.

Na Ogólnopolskim Zjeździe Nauczycieli Zakładów Kształcenia Nauczycieli Szkół Powszechnych, który odbył się 30 października 1938 roku w Warszawie, zaprezentował referat zatytułowany „Dydaktyka w zakładach kształcenia nauczycieli szkół powszechnych”. W tym samym okresie napisał także artykuł dotyczący wakacyjnych kursów uniwersyteckich dla nauczycielstwa.

Po wybuchu II wojny światowej, 3 września 1939 roku, Skrzeszewski opuścił Kraków. W wyniku agresji ZSRR na Polskę pozostał na terenach Lwowa zajętych przez Sowietów. Od listopada 1939 do stycznia 1940 roku był wykładowcą w Instytucie Pedagogicznym, a następnie pracownikiem naukowym Instytutu Doskonalenia Nauczycieli. W połowie czerwca 1941 roku został wezwany do Kijowa, by uzyskać prawa członkowskie we Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) jako były członek KPP. Po rozpoczęciu wojny niemiecko-radzieckiej został ewakuowany w głąb ZSRR i pracował jako nauczyciel w szkołach średnich w Margʻilonie w Uzbekistanie pomiędzy 28 lipca 1941 a 22 maja 1943 roku.

W czerwcu 1943 roku w Moskwie wziął udział w zjeździe Związku Patriotów Polskich, podczas którego wygłosił wystąpienie dotyczące kultury i edukacji. W latach 1943–1944 był członkiem prezydium Zarządu Głównego oraz kierownikiem Wydziału Kultury i Oświaty tego związku. W 1944 roku przyjął członkostwo w Polskiej Partii Robotniczej i do 1948 roku zasiadał w Komitecie Centralnym PPR.

W 1944 roku Skrzeszewski pełnił funkcję kierownika Resortu Oświaty w Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego, a w kolejnych miesiącach oraz latach był ministrem oświaty. W latach 1945-1947 sprawował funkcję ambasadora RP we Francji, a po powrocie w latach 1947-1950 ponownie został ministrem oświaty. W 1948 roku dołączył do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zasiadając w jej Komitecie Centralnym do 1959 roku, a następnie w Centralnej Komisji Rewizyjnej PZPR do 1968 roku. W latach 1950-1951 pełnił funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, a w latach 1951-1956 był ministrem spraw zagranicznych. Od 1956 do 1957 roku pełnił funkcję sekretarza Rady Państwa, po czym przez kolejne lata kierował Kancelarią Sejmu. W latach 1944-1947 zasiadał jako poseł w Krajowej Radzie Narodowej, a w latach 1952-1956 był posłem na Sejm PRL I kadencji. W 1949 roku został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina.

W 1953 roku Skrzeszewski był kandydatem wysuniętym przez ZSRR na stanowisko sekretarza generalnego ONZ, po złożeniu przez Trygve Lie rezygnacji z tej funkcji. Zmarł 28 grudnia 1978 roku i został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B 4-Tuje-2). Na jego pogrzebie władze PRL reprezentował m.in. wicepremier Franciszek Kaim oraz kierownik Wydziału Nauki i Oświaty KC PZPR, profesor Jarema Maciszewski.

Stanisław Skrzeszewski był dwukrotnie żonaty. Jego pierwsza żona, Bronisława, zmarła w 1973 roku. Po jej śmierci ożenił się z Wandą Ryś-Straszyńską – siostrą Zbigniewa i Zofii, która była wdową po Olgierdzie.

Ordery i odznaczenia

W uznaniu za wybitne osiągnięcia Stanisław Skrzeszewski otrzymał szereg prestiżowych odznaczeń oraz wyróżnień. Poniżej przedstawione są najważniejsze z nich:

• Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany 27 kwietnia 1951,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,
• Medal za Warszawę 1939–1945, przyznany 17 stycznia 1946,
• Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy Rumuńskiej Republiki Ludowej, otrzymana w 1948 roku,
• Wielka Wstęga Republikańskiego Orderu Zasługi, przyznana na Węgrzech w 1948 roku,
• Order Flagi Narodowej I stopnia, nadany przez Koreańską Ludową Republikę Demokratyczną w 1954 roku.

---

Oceń: Stanisław Skrzeszewski

---