Henryk Zaremba

---

Życiorys

Henryk Zaremba dorastał w zamożnym środowisku, w rodzinie Bolesława Zaremby, maszynisty kolejowego w Sanoku oraz Stefanii ze Strowskich. W jego rodzinie znajdował się także młodszy brat Bolesław oraz dwie siostry, Maria i Helena, która zmarła 29 grudnia 1918 r. z powodu choroby psychicznej. Po śmierci ojca rodzina Zarembów przeprowadziła się do Grzybowa, a ostatecznie osiedliła się we Lwowie przy ulicy Bema. Tu Henryk uczęszczał do gimnazjum, którego nie ukończył, jednak kontynuował kształcenie w C. K. Państwowej Szkole Przemysłowej w Krakowie, gdzie od 1900 do 1904 r. uczęszczał na Wydział Budownictwa na kursy I-IV.

W wyniku namowy matki Henryk sprzedał rodzinny dom w Sanoku i udał się do Monachium, gdzie podjął studia malarstwa. Po powrocie do Lwowa nawiązał nieformalny związek z Pauliną Kowal, służącą w jego domu, z którą miał syna Henryka.

Henryk studiował również na Politechnice Lwowskiej, a po ukończeniu nauki w 1909 r. przez dwa lata zdobywał doświadczenie w praktykach. Po uzyskaniu uprawnień architekta otworzył własne biuro projektowe. Do 1914 r. Zaremba zajmował się projektowaniem budynków w stylu modernistycznym, a od 1919 r. był członkiem nadzwyczajnym Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie. Po zakończeniu I wojny światowej kontynuował swoją pracę, aż na początku lat 30. zaczął tworzyć w nurcie funkcjonalizmu.

W dramatycznych okolicznościach 30 grudnia 1931 r. w jego willi w Łączkach koło Brzuchowic zabita została jego 16-letnia córka Elżbieta, znana jako Lusia. O morderstwo oskarżona została Rita Gorgonowa, opiekunka, gospodyni oraz kochanka architekta. Dzięki szerokiemu zainteresowaniu mediów, sprawa wzbudziła ogólnokrajowe emocje. Sąd w Krakowie uznał Gorgonową za winną i skazał na więzienie, z którego została wypuszczona po wybuchu II wojny światowej. W międzyczasie Henryk Zaremba początkowo był podejrzewany o próbę ukrycia dowodów oraz utrudnianie śledztwa, a jego zatrzymanie w więzieniu „Brygidka” trwało pięć tygodni, co uniemożliwiło mu uczestniczenie w pogrzebie córki.

Po zakończeniu postępowania sądowego Henryk przeżył załamanie nerwowe, a jego firma budowlana „Henryk Zaremba i S-ka” poniosła klęskę. W prasie pojawiały się liczne, krytyczne artykuły dotyczące jego osoby, oraz fałszywe oskarżenia, jakoby w dzieciństwie przyczynił się do śmierci swojego brata czy wyrzucił matkę na bruk. Zaremba uważał, że ataki mediów były wynikiem obrony Gorgonowej, mającej na celu podważenie jej winy.

W latach 1932-1933 Henryk Zaremba przeprowadził się do Warszawy, gdzie jednak próby wznowienia działalności budowlanej zakończyły się niepowodzeniem. Niestety, 5 stycznia 1939 r. jego syn Stanisław zginął w lawinie. Ostatecznie Henryk Zaremba zmarł w Warszawie w 1954 r. i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w kwaterze A34, rząd 7, miejsce 1.

Dorobek architektoniczny

Projekty zrealizowane

W dorobku Henryka Zaremby można znaleźć szereg imponujących realizacji architektonicznych, które zachwycają zarówno estetyką, jak i funkcjonalnością. Na przykład, w Lwowie powstało kryte lodowisko „Skating-Ring” przy ulicy Zielonej 59, którego współautorem był Julian Pinkerfeld. Budowla ta wyróżnia się zbrojonym betonem i szklanym dachem, który ozdobiły witraże autorstwa Witolda Rzegocińskiego. Dodatkowo, współczesność budynku ubogacają panneau projektu Leonarda Winterowskiego oraz płaskorzeźby Zygmunta Kurczyńskiego.

Kolejnym znaczącym obiektem jest kamienica Zygmunta Hutvalda usytuowana przy ulicy Szota Rustawelego 36 (Jabłonowskich) we Lwowie, datowana na 1911 rok. Również z 1911 roku pochodzi kamienica przy ulicy Jozafata Kocyłowskiego 15 (Józefa Torosiewicza), w której Zaremba współpracował z Julianem Pinkenfeldem. W tym przypadku elewację wzbogacają rzeźby autorstwa Tadeusza Błotnickiego.

Warto zwrócić uwagę na Dom Robotniczy w Przemyślu, gdzie wnętrza sali teatralnej zdobią dzieła Zygmunta Kurczyńskiego, a obiekt ten został ukończony w 1912 roku. Poza tym, w tym samym roku zrealizowany został projekt hali targowej w Jarosławiu, również przy współpracy z Rudolfem Macurą.

W iście unikalny sposób, rzeźby Zygmunta Kurczyńskiego ozdabiają również kamienicę przy ulicy Jarosława Stećki 4 (Senatorska), datowaną na 1912 rok. Z kolei szkoła im. Teofila Lenartowicza, wybudowana w 1913 roku, to kolejny przykład jego twórczości.

Inne realia Zaremby obejmują zespół kamienic przy ulicy Jurija Muszaka 48-50-52 (gen. Józefa Dwernickiego) oraz zabudowę fabryki maszyn rolniczych przy ulicy Gródeckiej w latach 1919-1922. Projekt wnętrza Apteki Mariackiej, według stylu zmodernizowanego neoempire i neobiedermeier, zrealizowano w 1922 roku, zaś rzeźby w kompozycji stworzył Piotr Wójtowicz.

W 1923 roku zakończono realizację ołtarzy bocznych oraz ławek w domu rekolekcyjnym Jezuitów. Na uwagę zasługuje także drewniany kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, zrealizowany na Lewandówce w latach 1921-1923, który niestety został zniszczony w 1960 roku.

Henryk Zaremba kierował również przebudową dworca kolejowego we Lwowie, która była zdobiona rzeźbami Piotra Wójtowicza w latach 1920-1923. W tym czasie zrealizowano również pawilony Banku Przemysłowego na Targach Wschodnich z dekoracją rzeźbiarską autorstwa Zygmunta Kurczyńskiego.

Pozostałe realizacje to ołtarz kościoła w Jedliczu (1924-1925), hostel „Dom emigranta” przy ulicy Jewhena Konowalca 12 (29 listopada) oraz kierownictwo budowy „Domu kolejarzy” projektu Romualda Millera. Budowa trwała w latach 1929-1937. W działalności Zaremby znajdują się także projekty, takie jak kaplica w Krechowie, której budowa nie została ukończona, oraz wieża kościoła w Rymanowie. Interesująca jest także willa „Nemo” w Krynicy–Zdroju.

Projekty niezrealizowane

Wśród projektów niezrealizowanych szczególne miejsce zajmuje nagroda I w konkursie na projekt hotelu Krakowskiego, którego współautorem był Rudolf Macura. Prace nad tym rekordowym projektem dla pracowników sektora publicznego rozpoczęto przy Placu Sobornym 7 (Plac Bernardyński) przy ulicy Piekarskiej w Lwowie w 1911 roku, jednak ostatecznie zrezygnowano z niego na rzecz koncepcji Michała Łużeckiego z lat 1913-1914.

Dodatkowo, w rejonie ulicy Szota Rustawelego (Jabłonowskich) oraz Iwana Franki, Henryk Zaremba planował osiedle Funduszu Kwaterunku Wojskowego, które nie zostało zrealizowane. W tym samym okresie współautorem był również Rudolf Macura, który zajął II miejsce w konkursie na przebudowę Teatru Skarbkowskiego w 1911 roku.

---

Oceń: Henryk Zaremba

---